сако́л, -кала́, мн. -калы́, -кало́ў, м. (разм.).
Тое, што і сокал.
◊
Гол як сакол — надта бедны, нічога не мае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сако́л (род. сакала́) м., см. со́кал;
◊ гол як с. — погов. гол как соко́л;
сава́ не прывядзе́ ~кала́ — погов. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сако́л, ‑кала, м.
Разм. Тое, што і сокал.
•••
Гол як сакол гл. голы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сако́л ’сокал’ (Гарэц., Др.-Падб., Янк. 2, Сл. ПЗБ, Байк. і Некр.). Гл. сокал.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сако́л-каршачо́к (род. сакала́-каршачка́) м., зоол. чегло́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чегло́к зоол. сако́л-каршачо́к, род. сакала́-каршачка́ м., со́кал-кабе́ц, род. со́кала-кабца́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чо́глок зоол. сако́л-каршачо́к, род. сакала́-каршачка́ м., со́кал-кабе́ц, род. со́кала-кабца́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
го́лы, -ая, -ае; гол, -а.
1. Не апрануты, не прыкрыты адзеннем.
Голая спіна.
2. Без расліннага або валасянога покрыва.
Г. чэрап.
Голыя дрэвы.
3. Нічым не пакрыты, не прыкрыты.
Голыя сцены.
Спаць на голым ложку.
4. перан. Узяты сам па сабе, без тлумачэнняў, без дадаткаў.
Голыя лічбы.
Голыя факты.
5. Без прымесей, чысты.
Г. пясок.
6. перан. Бедны.
Балявалі, пакуль голы сталі (прыказка).
◊
Гол як сакол — вельмі бедны, які нічога не мае.
Голы як бізун — пра вельмі беднага чалавека.
Голы як бубен (разм.) — пра голае, без расліннасці месца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
со́колI прям., перен. со́кал, -ла м.;
сла́вные со́колы на́шей страны́ сла́ўныя со́калы на́шай краі́ны;
◊
гол как соко́л гол як сако́л;
смотре́ть со́колом выгляда́ць арло́м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прыклёп, прыклёпка, пры́клеп, пры́кляп ’падстава, прычына, зачэпка; удзел у якой-небудзь справе толькі для бачнасці’ (ваўк., Арх. Федар.; дзярж., Нар. сл.; сакол., Стан.), для (дзеля) прыклёпу ’для бачнасці, для прыліку’ (слонім., Нар. словатв.; Нар. Гом.). Утварэнні ад кляпа́ць ’паклёпнічаць’ (гл.; канстатуецца яшчэ праславянская даўніна гэтага значэння) < прасл. *klepati гукапераймальнага характару (ЭССЯ, 10, 7–9) з далейшым развіццём семантыкі, часткова абумоўленым значэннем непаўнаты дзеяння, якая ўтрымліваецца ў прэфіксе. Параўн. таксама Варбат, SlW, 155. Станкевіч (Зб. тв., 2, 182) лічыць слова адпаведнікам польск. pretekst, рус. повод.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)