Рэ́бры 1 ’лазовыя дубцы, якімі сплятаюць нерат’ (Жыв. НС). Перанос паводле знешняга падабенства. Гл. рабро.
Рэ́бры 2 ’басаножкі’ (Мат. Гом.). Відавочна, ад рабро (гл.), перанос паводле знешняга падабенства. Падобная семантычная мадэль у рус. ре́мни ’сандалі’. Але нельга выключыць, што лексема ўтворана шляхам фанетычных змен паводле народнай этымалогіі на базе першапачатковага трэпы, трэбы ’абутак на драўлянай падэшве; басаножкі’, дрэпы ’абутак на драўлянай падэшве’ (ЛА, 4). На семантыку маглі паўплываць дрэбы, драбы (гл.) ’рэбры ў кошыку’ (ЛА, 4). Гл. далей трэпы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рабро́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
рабро́ |
рэ́бры
рабры́ |
| Р. |
рабра́ |
рэ́браў |
| Д. |
рабру́ |
рэ́брам |
| В. |
рабро́ |
рэ́бры
рабры́ |
| Т. |
рабро́м |
рэ́брамі |
| М. |
рабры́ |
рэ́брах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
рабро́, -а́, мн. рэ́бры і (з ліч. 2, 3, 4) рабры́, рэ́браў н.
1. Дугападобная вузкая косць, якая ідзе ад хрыбетніка да грудной косці.
Зламаць р.
2. Звычайна выгнутая частка каркаса якога-н. збудавання, прадмета і пад. (разм.).
Валяюцца рэбры старой лодкі.
3. Адрэзак прамой, які ляжыць на перасячэнні дзвюх граней геаметрычнага цела.
Р. куба.
4. Вузкі край ці бок прадмета (па яго даўжыні), кант¹ (у 1 знач.).
Р. цагліны.
Р. далоні.
◊
Адны рэбры — хто-н. надта худы, благі.
Палічыць рэбры каму — пабіць, збіць каго-н.
|| прым. рэ́берны, -ая, -ае (да 1 знач.)
Рэберныя мышцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узды́хавіна, ‑ы, ж.
Разм. Месца на целе, дзе паўкружжам канчаюцца рэбры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рабро́, ‑а; мн. рэбры, ‑аў; н.
1. Дугападобная вузкая косць, якая ідзе ад хрыбетніка да грудной косці. Конь раней угнуў галаву, рэбры пад яго скурай захадзілі ходырам. Чорны.
2. Частка каркаса якога‑н. збудавання, прадмета, часцей выгнутая. Мужчыны звязвалі з жэрдак рэбры лодкі. Маўр. На рацэ ляжалі ў вадзе разадраныя выбухам фермы чыгуначнага моста і побач з імі прыгожа свяціліся рэбры новых пралётаў. Савіцкі.
3. Лінія перасячэння дзвюх плоскасцей. Рабро куба. Рабро піраміды. // Вузкі востры край чаго‑н. То прыгладзіць [муляр] гліну, то рабром [кельмы] зрэжа гурбяк на атынкаванай сцяне, то вострым кончыкам падчэпіць і адкіне кавалак старога тынку. Нядзведскі. // Вузкая старана якога‑н. прадмета (па яго даўжыні). Рабро цагліны. Рабро далоні. Ставіць дошку на рабро.
•••
Адны рэбры — вельмі худы, благі.
Палічыць рэбры гл. палічыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рабро́ ср.
1. мн. рэ́бры анат. ребро́;
2. мат. ребро́;
◊ палічы́ць (пералічы́ць) рэ́бры — (каму) пересчита́ть рёбра (кому);
адны́ рэ́бры — ко́жа да ко́сти;
за маё дабро́ ды мне ў р. — погов. за моё добро́ да мне в ребро́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грува́сціцца, ‑ціцца; незак.
Узвышацца бязладнай кучай. Тырчэлі абгарэлыя рэбры нейкіх машын, грувасціліся груды шчэбеню і бітай цэглы. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мики́тки / уда́рить под мики́тки, прост. уда́рыць (даць) пад рэ́бры (пад ды́хавіцу).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
налома́ть сов. налама́ць;
◊
налома́ть бока́ палічы́ць рэ́бры;
налома́ть дров налама́ць дроў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дра́бы, ‑аў; адз. няма.
Абл. Рэбры. — Што, і летам у вас каровы не паправіліся? З зімы, я бачыў, адны драбы выйшлі. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)