рэа́кцыя
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
рэа́кцыя |
рэа́кцыі |
| Р. |
рэа́кцыі |
рэа́кцый |
| Д. |
рэа́кцыі |
рэа́кцыям |
| В. |
рэа́кцыю |
рэа́кцыі |
| Т. |
рэа́кцыяй
рэа́кцыяю |
рэа́кцыямі |
| М. |
рэа́кцыі |
рэа́кцыях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
рэа́кцыя¹, -і, ж.
1. гл. рэагаваць.
2. Ператварэнне адных рэчываў у другія (хімічная рэакцыя) або пераўтварэнне атамных ядзер у выніку іх узаемадзеяння з іншымі элементарнымі часціцамі (ядзерная рэакцыя).
Ланцуговая р. (самастойны працэс пераўтварэння атамаў — у хімічнай рэакцыі або атамных ядзер — у ядзернай рэакцыі; таксама перан.: пра шэраг дзеянняў, якія ўзаемна выклікаюцца; кніжн.).
3. Рэзкая перамена ў самаадчуванні, упадак, слабасць пасля ўздыму, напружання.
Паслястрэсавая р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэа́кцыя², -і, ж.
Палітыка актыўнага супраціўлення грамадскаму прагрэсу і падаўлення рэвалюцыйнага руху, якую вядуць эксплуататарскія класы ў барацьбе за захаванне або зварот сваіх правоў і палітычнага панавання, за захаванне аджыўшых грамадскіх парадкаў.
Палітычная р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэа́кцыя I ж., в разн. знач. реа́кция;
хімі́чныя ~цыі — хими́ческие реа́кции;
р. аргані́зма на хо́лад — реа́кция органи́зма на хо́лод;
р. пасля́ мо́цнай узбу́джанасці — реа́кция по́сле си́льного возбужде́ния;
○ ланцуго́вая р. — цепна́я реа́кция;
р. замяшчэ́ння — хим. реа́кция замеще́ния
рэа́кцыя II ж., полит. реа́кция
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рэа́кцыя 1, ‑і, ж.
1. Дзеянне або ўчынак, які з’яўляецца адказам на якое‑н. уздзеянне. Здарылася дзіўнае: вучні заапладзіравалі маім словам. Хлопцы гучна і весела запляскалі. Дзяўчаты сарамліва апусцілі вочы. Такая неспадзяваная рэакцыя збянтэжыла мяне і трохі спалохала. Шамякін. Смех выклікаў у дзяўчат дваякую рэакцыю. Васілевіч.
2. Спец. Адказ арганізма на тое ці іншае знешняе раздражненне або ўздзеянне. Рэакцыя вока на святло. □ Такія рэакцыі прынята лічыць за паказчык актыўнага цячэння інфармацыі. «Весці». // Рэзкая перамена ў самаадчуванне слабасць пасля моцнага напружання, узбуджэння. Рэакцыя пасля перанапружання.
3. Фізіка-хімічнае ўзаемадзеянне паміж двума або некалькімі рэчывамі.
•••
Ланцуговая рэакцыя — рэакцыя, пры якой прадукты яе могуць зноў уступаць у злучэнні з зыходнымі прадуктамі.
Рэакцыя замяшчэння — хімічнае ператварэнне, пры якім у малекуле злучэння атамы аднаго элемента становяцца на месца атамаў другога элемента.
[Ад лац. re — проці і actio — дзеянне.]
рэа́кцыя 2, ‑і, ж.
Палітыка жорсткага падаўлення рэвалюцыйнага руху і грамадскага прагрэсу, якую вядуць эксплуататарскія класы ў барацьбе за захаванне або зварот сваіх правоў і палітычнага панавання. // зб. Рэакцыянеры, рэакцыйныя сілы. Міжнародная рэакцыя. Прошукі рэакцыі. □ І ў Купалы і ў Коласа вораг .. заўсёды называецца сваім спецыяльным імем: «пан», «ксёндз» — цэнтральныя фігуры польскай рэакцыі. Таўлай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стрэс-рэа́кцыя
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
стрэс-рэа́кцыя |
| Р. |
стрэс-рэа́кцыі |
| Д. |
стрэс-рэа́кцыі |
| В. |
стрэс-рэа́кцыю |
| Т. |
стрэс-рэа́кцыяй
стрэс-рэа́кцыяю |
| М. |
стрэс-рэа́кцыі |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
рэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й; незак., на што.
1. Адказваць якім-н. чынам на раздражненне, уздзеянне звонку.
Сэрца па-рознаму рэагуе на фізічную нагрузку.
2. Праяўляць свае адносіны да чаго-н.
Р. на скаргу.
|| зак. прарэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й, зрэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й і адрэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й (да 2 знач.; разм.).
|| наз. рэагава́нне, -я, н. і рэа́кцыя, -і, ж.
Рэагаванне вока на святло.
Гэта навіна выклікала ў людзей дваякую рэакцыю.
|| прым. рэакты́ўны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гідро́ліз, -у, м. (спец.).
Абменная рэакцыя паміж рэчывам і вадой.
|| прым. гідро́лізны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сенсо́рны, -ая, -ае (спец.).
Звязаны з пачуццямі, з органамі пачуццяў.
Сенсорнае выхаванне.
Сенсорная рэакцыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэфле́кс, -у, мн. -ы, -аў, м.
Міжвольная рэакцыя арганізма на знешнія або ўнутраныя раздражняльнікі.
Рэфлексы галаўнога мозга.
Безумоўны р. (прыроджаны). Умоўны р. (набыты ў выніку неаднаразовага ўздзеяння раздражняльнікаў).
|| прым. рэфлекто́рны, -ая, -ае і рэфлекты́ўны, -ая, -ае.
Рэфлекторная рэакцыя.
Рэфлектыўныя рухі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)