Руча́й
назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
Руча́й |
| Р. |
Ручая́ |
| Д. |
Ручаю́ |
| В. |
Руча́й |
| Т. |
Ручаё́м |
| М. |
Ручаі́ |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
руча́й, -я́, мн. -і́, -ёў, м.
Невялікі натуральны вадзяны паток, які цячэ струменем.
Горны р.
Бягуць вясеннія ручаі.
Ручаі слёз (перан.).
|| памянш. ручаёк, -чайка́, мн. -чайкі́, -чайко́ў, м.; прым. ручайко́вы, -ая, -ае.
|| прым. ручаёвы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
руча́й
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
руча́й |
ручаі́ |
| Р. |
ручая́ |
ручаёў |
| Д. |
ручаю́ |
ручая́м |
| В. |
руча́й |
ручаі́ |
| Т. |
ручаём |
ручая́мі |
| М. |
ручаі́ |
ручая́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
руча́й, ‑я, м.
Невялікі, утвораны выхадам на паверхню падземных вод або сцёкам снегавых ці дажджавых вод, вадзяны паток. Наперадзе, пад навіссю альховых галін, булькатаў лясны ручай. Гамолка. Разгневаны паток вады дыбіўся, лез на [камяні], прасочваўся паміж імі дзесяткамі ручаёў. Шамякін. Трэба нахіліцца, каб з ручая напіцца. Прымаўка. // Пра любую вадкасць, якая моцна цячэ, струменіцца. З маіх вачэй ліліся ручаі слёз. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Руча́й ’невялікі вадзяны паток’ (ТСБМ, ТС), руча́й, ручэ́й ’тс’ (Нас., Сл. ПЗБ, Бяльк.). Сюды ж ручаі́на ’невялікі ручай’ (ТСБМ), ст.-бел. ручавина ’невялікі ручай, раўчук’ (Ст.-бел. лексікон). Укр. руча́й ’ручай’, рус. руче́й ’тс’, польск. ruczaj ’тс’, чэш. паэтычнае ručej ’горная ручаіна, ручай’ (пры звычайным potok ’ручай’), славац. ručej, ručaj ’ручай’, в.-луж. ručej ’тс’, балг. ру́чей ’тс’. Стараж.-рус. ручаи (Аповесць мінулых гадоў), ручии, ручьи > ручей (Сразн., 3, 199–200). Прасл. *rečajь < *rukējь, дзе ‑ēj(ь) — суфікс (як у *lišajь, *obyčajь і інш.) і той жа корань, што ў прасл. *rykati/*ryčati ’рыкаць’. Параўн. славен. rukati (пра аленя) ’раўці ў час цечкі’; славац. ručať ’мычаць’, в.-луж. ryčeč ’рыкаць’ (Чарных, 2, 129) і асабліва балг. руча́ ’бурчаць, булькатаць’, ру́квам ’раптоўна пацячы’ < прасл. *ruk‑ (гл. БЕР, 6, 341, 357; Фасмер, 3, 524).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ру́чы
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ру́чы |
ру́чая |
ру́чае |
ру́чыя |
| Р. |
ру́чага |
ру́чай
ру́чае |
ру́чага |
ру́чых |
| Д. |
ру́чаму |
ру́чай |
ру́чаму |
ру́чым |
| В. |
ру́чы (неадуш.)
ру́чага (адуш.) |
ру́чую |
ру́чае |
ру́чыя (неадуш.)
ру́чых (адуш.) |
| Т. |
ру́чым |
ру́чай
ру́чаю |
ру́чым |
ру́чымі |
| М. |
ру́чым |
ру́чай |
ру́чым |
ру́чых |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
бруі́цца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -і́цца; незак.
Цячы, пераліваючыся струменямі (пра ручай, крыніцу і пад.).
Бруіцца празрысты ручай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раўчу́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Невялікі равок, канаўка.
2. Невялікі ручай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зажурча́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -чы́ць; зак.
Пачаць журчаць.
Зажурчаў ручай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)