рунь, -і, ж.

Усходы, пасевы азімых культур.

Жытнёвая р.

|| прым. ру́невы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ру́нь

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз.
Н. ру́нь
Р. ру́ні
Д. ру́ні
В. ру́нь
Т. ру́нню
М. ру́ні

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

рунь ж. о́зимь, ози́мые всхо́ды, зеленя́ ед. нет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рунь, ‑і, ж.

Усходы, пасевы азімых культур. Пасля дажджоў на полі дружна паднялася зялёная рунь. Навуменка. Ужо засыпаў на бярозах майскі жук, ліст убраўся ў сілу, а на палетках вырасла маладая рунь. Лупсякоў. Статак пагналі за выган, на жытнёвую рунь. М. Ткачоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рунь ’усходы, пасевы азімых культур’ (ТСБМ), рус. рунь ’усходы азімых восенню’, харв. run ’пасевы’ (njiva pod runom), польск. ruń ’рунь, усходы, збожжа’, якія лічацца другаснымі ад *runo (гл. руно 2). Параўн. пераноснае значэнне польскага runo ’сукупнасць невялікіх кустоў, траў, зёлак, што пакрываюць глебу ў лесе’. (Борысь, 527–528; Скок, 3, 171). Іншыя версіі: сувязь з польск. runąć ’упасці, грымнуцца’ (Фасмер, 3, 518), гл. ру́нуцца; Мартынаў (Бел. лекс., 101) выводзіць з *rudnь у супастаўленні з літ. ruduõ ’восень’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зазеляне́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́е; зак.

Пачаць зелянець (у 2 і 3 знач.).

Зазелянела рунь.

Удалечыні зазелянеў гай.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́мерзнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; -мерз, -зла; зак.

Загінуць ад марозу, холаду (пра расліннасць, насякомых).

Рунь вымерзла.

|| незак. вымярза́ць, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́руніць

‘даць усходы, рунь’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. вы́руніць вы́руняць
Прошлы час
м. вы́руніў вы́рунілі
ж. вы́руніла
н. вы́руніла
Дзеепрыслоўе
прош. час вы́руніўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

выру́ньваць

‘даваць усходы, рунь’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. выру́ньвае выру́ньваюць
Прошлы час
м. выру́ньваў выру́ньвалі
ж. выру́ньвала
н. выру́ньвала
Дзеепрыслоўе
цяп. час выру́ньваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

прыстру́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -ру́нь; -нены; зак., каго-што (разм.).

Уздзейнічаць на каго-н. строгімі мерамі, зрабіць каму-н. вымову.

П. распусніка.

|| незак. прыстру́ньваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)