рубі́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
рублю́ |
ру́бім |
| 2-я ас. |
ру́біш |
ру́біце |
| 3-я ас. |
ру́біць |
ру́бяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
рубі́ў |
рубі́лі |
| ж. |
рубі́ла |
| н. |
рубі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
рубі́ |
рубі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ру́бячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
рубі́ць¹, рублю́, ру́біш, ру́біць; ру́блены; незак., што.
Падшываць край чаго-н., рабіць рубец¹ (у 3 знач.).
Р. хустку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рубі́ць², рублю́, ру́біш, ру́біць; ру́блены; незак., што.
1. Будаваць з дрэва, бярвення будынак (спец.).
Р. зруб.
2. Са словамі «вугаль», «руда» і пад.: здабываць.
|| наз. ру́бка, -і, ДМ -бцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рубі́ць I несов., порт. обруба́ть;
р. ху́сткі — обруба́ть платки́
рубі́ць II несов., плотн., горн. руби́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рубі́ць 1, рублю, рубіш, рубіць; незак., што.
Падшываць край чаго‑н.; рабіць рубец. Рубіць хустку.
рубі́ць 2, рублю, рубіш, рубіць; незак., што.
1. Будаваць што‑н. з дрэва, бярвення. Захар аблюбаваў месца для новай хаты і пачаў рубіць зруб. Краўчанка. Уладзік толькі дрэва навалачыў, каб новую хату рубіць. Брыль.
2. Здабываць (руду, вугаль).
•••
Рубіць з пляча — гаварыць, дзейнічаць неразважліва, рэзка, занадта катэгарычна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рубі́ць ’падшываць край чаго-небудзь; рабіць рубец’, ’будаваць што-небудзь з дрэва, бярвення’, ’здабываць (руду, вугаль)’ (ТСБМ), у выразе рубіць хату/хлеў ’часова без моху складаць сцены будынка з новых бярвенняў’ (капыл., саліг., клец., слуц., З нар. сл.); сюды ж рубну́ць ’секануць’ (ТС). Укр. руби́ти ’падрубаць, падшываць’, рус. руби́ть ’сячы’, н.-луж. rubnuś ’секануць’, в.-луж. rubnuć ’секануць’, чэш. roubiti ’будаваць; рабіць прышчэпку’, славен. róbiti ’падрубаць, падшываць’, серб.-харв. ру̀бити ’тс’, балг. ръ́бя ’абрубаць; рабіць зазубрылі; падрубаць’. Ст.-слав. рѫбити, стараж.-рус. рꙋбити ’будаваць з дрэва; рыхтаваць (ваяра)’ (Сразн., 3, 181–182). Прасл. *rǫbiti, *rǫbati на базе і.-е. *remb‑/*romb‑/*romb‑ ’сячы, рабіць насечку, рубец, шрам’, параўн. літ. rémbėti ’пакрывацца рубцамі; рубцавацца’. Старэйшае значэнне — ’рабіць засечку; рубцаваць’ < ’будаваць’ < ’сячы’ (Чарных, 2, 125). Паводле Трубачова (Ремесл. терм., 149), значэнне ’будаваць з дрэва’ другаснае на базе прасл. *rǫbъ ’край, абрэзаны кавалак’. Гл. руб.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
парубі́ць 1, ‑рублю, ‑рубіш, ‑рубіць; зак., што.
1. Абрубіць, падшыць усё, многае. Парубіць ручнікі. Парубіць хусткі.
2. і без дап. Рубіць некаторы час (гл. рубіць 1).
парубі́ць 2, ‑рублю, ‑рубіш, ‑рубіць; зак., што.
1. Зрубіць усё, многае.
2. Вырубіць усё, многае.
3. і без дап. Рубіць некаторы час (гл. рубіць 2).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парубі́ць, -рублю́, -ру́біш, -ру́біць; -ру́блены; зак., што.
Абрубіць, падшыць усё, многае.
П. ручнікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адтрубі́ць, -рублю́, -ру́біш, -ру́біць; зак., што.
Пратрубіць што-н., скончыць трубіць.
А. збор.
Адтрубілі горны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)