рубі́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. рублю́ ру́бім
2-я ас. ру́біш ру́біце
3-я ас. ру́біць ру́бяць
Прошлы час
м. рубі́ў рубі́лі
ж. рубі́ла
н. рубі́ла
Загадны лад
2-я ас. рубі́ рубі́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час ру́бячы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

рубі́ць¹, рублю́, ру́біш, ру́біць; ру́блены; незак., што.

Падшываць край чаго-н., рабіць рубец¹ (у 3 знач.).

Р. хустку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рубі́ць², рублю́, ру́біш, ру́біць; ру́блены; незак., што.

1. Будаваць з дрэва, бярвення будынак (спец.).

Р. зруб.

2. Са словамі «вугаль», «руда» і пад.: здабываць.

|| наз. ру́бка, -і, ДМ -бцы, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рубі́ць I несов., порт. обруба́ть;

р. ху́сткі — обруба́ть платки́

рубі́ць II несов., плотн., горн. руби́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рубі́ць ​1, рублю, рубіш, рубіць; незак., што.

Падшываць край чаго‑н.; рабіць рубец. Рубіць хустку.

рубі́ць ​2, рублю, рубіш, рубіць; незак., што.

1. Будаваць што‑н. з дрэва, бярвення. Захар аблюбаваў месца для новай хаты і пачаў рубіць зруб. Краўчанка. Уладзік толькі дрэва навалачыў, каб новую хату рубіць. Брыль.

2. Здабываць (руду, вугаль).

•••

Рубіць з пляча — гаварыць, дзейнічаць неразважліва, рэзка, занадта катэгарычна.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рубі́ць​II разм гл секчы, сячы

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

рубі́ць​I кравец (падшываць край) (úm)säumen vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Рубі́ць ’падшываць край чаго-небудзь; рабіць рубец’, ’будаваць што-небудзь з дрэва, бярвення’, ’здабываць (руду, вугаль)’ (ТСБМ), у выразе рубіць хату/хлеў ’часова без моху складаць сцены будынка з новых бярвенняў’ (капыл., саліг., клец., слуц., З нар. сл.); сюды ж рубну́ць ’секануць’ (ТС). Укр. руби́ти ’падрубаць, падшываць’, рус. руби́ть ’сячы’, н.-луж. rubnuś ’секануць’, в.-луж. rubnuć ’секануць’, чэш. roubiti ’будаваць; рабіць прышчэпку’, славен. róbiti ’падрубаць, падшываць’, серб.-харв. ру̀бити ’тс’, балг. ръ́бя ’абрубаць; рабіць зазубрылі; падрубаць’. Ст.-слав. рѫбити, стараж.-рус. рꙋбити ’будаваць з дрэва; рыхтаваць (ваяра)’ (Сразн., 3, 181–182). Прасл. *rǫbiti, *rǫbati на базе і.-е. *remb‑/*romb‑/*romb‑ ’сячы, рабіць насечку, рубец, шрам’, параўн. літ. rémbėti ’пакрывацца рубцамі; рубцавацца’. Старэйшае значэнне — ’рабіць засечку; рубцаваць’ < ’будаваць’ < ’сячы’ (Чарных, 2, 125). Паводле Трубачова (Ремесл. терм., 149), значэнне ’будаваць з дрэва’ другаснае на базе прасл. *rǫbъ ’край, абрэзаны кавалак’. Гл. руб.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ру́бка² гл. рубіць².

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

парубі́ць ​1, ‑рублю, ‑рубіш, ‑рубіць; зак., што.

1. Абрубіць, падшыць усё, многае. Парубіць ручнікі. Парубіць хусткі.

2. і без дап. Рубіць некаторы час (гл. рубіць ​1).

парубі́ць ​2, ‑рублю, ‑рубіш, ‑рубіць; зак., што.

1. Зрубіць усё, многае.

2. Вырубіць усё, многае.

3. і без дап. Рубіць некаторы час (гл. рубіць ​2).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)