расцягну́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
расцягну́ся |
расця́гнемся |
| 2-я ас. |
расця́гнешся |
расця́гнецеся |
| 3-я ас. |
расця́гнецца |
расця́гнуцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
расцягну́ўся |
расцягну́ліся |
| ж. |
расцягну́лася |
| н. |
расцягну́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
расцягні́ся |
расцягні́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
расцягну́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
расцягну́цца, -цягну́ся, -ця́гнешся, -ця́гнецца; -цягні́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ад нацягвання падоўжыцца, павялічыцца.
Кофта расцягнулася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пашкодзіцца ад моцнага напружання, удару, неасцярожнага руху (пра звязкі, сухажылле і пад.).
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухаючыся, размясціцца доўгім радам на вялікай прасторы.
Калона расцягнулася.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размясціцца паласой на якой-н. адлегласці.
Вёсачка расцягнулася на два кіламетры.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць вельмі працяглым; зацягнуцца.
Работа расцягнулася на тыдзень.
6. Легчы, выцягнуўшыся.
Р. на лаўцы.
7. Упасці ўсім целам.
Зачапіўся нагою і расцягнуўся на зямлі.
|| незак. расця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расцягну́цца сов., в разн. знач. растяну́ться; (стать просторнее — ещё) разда́ться;
рызі́на ~ну́лася — рези́на растяну́лась;
лі́нія фро́нту ~ну́лася — ли́ния фро́нта растяну́лась;
апавяда́нне ве́льмі ~ну́лася — расска́з сли́шком растяну́лся;
сухажы́лле ~ну́лася — сухожи́лие растяну́лось;
рабо́та ~ну́лася на ты́дзень — рабо́та растяну́лась на неде́лю;
бо́ты ~ну́ліся на капыле́ — сапоги́ растяну́лись (раздали́сь) на коло́дке;
р. на кана́пе — растяну́ться на дива́не
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расцягну́цца, ‑цягнуся, ‑цягнешся, ‑цягнецца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Падоўжыцца, павялічыцца ад нацягвання. Гумка расцягнулася. Пальчаткі расцягнуліся. □ Кофта расцягнулася, асабліва на локцях і на грудзях. Арабей. // Пашкодзіцца ад моцнага напружання, удару, неасцярожнага руху (пра сухажылле, звязкі і пад.).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухаючыся, размясціцца доўгім, рэдкім з прамежкамі радам. Калона з пяці фурманак расцягнулася на цэлы кіламетр. Рамановіч. Выйшлі [партызаны] апаўдні. Расцягнуліся ланцугом між сосен. Навуменка. // Размясціцца паласой на якой‑н. (часцей значнай) адлегласці. Стары горад расцягнуўся ўздоўж Прыпяці на трынаццаць кіламетраў. В. Вольскі.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прадоўжыцца да якога‑н. часу або доўгі час; зацягнуцца. Работа расцягнулася на тыдзень. □ Расцягнулася размова, каб закончыцца на згодзе. Дубоўка.
4. Легчы выцягнуўшыся. Сяргей расцягнуўся на траве воддаль вогнішча, узіраўся ў зорнае летняе неба. Машара. Сцёпка прывязаў каня да біла калёс, сам расцягнуўся на возе. Хомчанка. // Упасці ўсім целам. Міхаська ад страху кінуўся бегчы, зачапіўся за нейкі корань і расцягнуўся на зямлі. Сіняўскі. Халуста імгненна апынуўся каля дзвярэй, зачапіўся нагой за парог і расцягнуўся на зямлі. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расця́гвацца гл. расцягнуцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
парасцяга́цца, ‑аецца; зак.
Расцягнуцца — пра ўсё, многае або пра ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расця́гвацца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да расцягнуцца.
2. Зал. да расцягваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працягну́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -я́гнецца; зак.
1. Выцягваючыся, выставіцца наперад.
Працягнуліся дзве пары рук.
2. Прадоўжыцца.
Даклад працягнуўся дзве гадзіны.
3. Расцягнуцца на якую-н. адлегласць.
Горад працягнуўся ўздоўж ракі на дзясяткі кіламетраў.
|| незак. праця́гвацца, -аецца.
|| наз. праця́г, -у, м. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расцяжэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. расцягваць — расцягнуць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. расцягвацца — расцягнуцца.
2. Пашкоджанне тканак (звязкі, сухажылля) з прычыны празмернага нацяжэння, рыўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Расплата́ць ’разарваць’ (іўеў., Сл. ПЗБ), росплата́ць ’распластаць, разгарнуць, разрэзаўшы ўздоўж’ (ТС), расплата́цца ’паваліцца і выцягнуцца’ (Варл.), ’расцягнуцца’ (люб., ЖНС). Гл. плата́ць 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)