расхрыста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак. (разм.).
Шырока расхінуць на сабе адзенне.
|| незак. расхры́ствацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расхрыста́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
расхрыста́юся |
расхрыста́емся |
| 2-я ас. |
расхрыста́ешся |
расхрыста́ецеся |
| 3-я ас. |
расхрыста́ецца |
расхрыста́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
расхрыста́ўся |
расхрыста́ліся |
| ж. |
расхрыста́лася |
| н. |
расхрыста́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
расхрыста́йся |
расхрыста́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
расхрыста́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
расхрыста́цца сов., см. расхліста́цца
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расхрыста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Расхінуць шырока на сабе адзенне. Чаго ты расхрыстаўся? // Шырока расхінуцца (пра адзенне, часткі адзення). Крыссе .. [Анісімавага] кажуха расхрысталася і блыталася ў нагах. Сачанка. [Каліберда], відаць, не сачыў за сабою, бо адзенне было страшэнна неахайнае, брудны каўнер.. расхрыстаўся. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расхліста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак. (разм.).
Тое, што і расхрыстацца.
|| незак. расхлі́ствацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расхры́ствацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.
Незак. да расхрыстацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расхліста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Тое, што і расхрыстацца. Дзяўчынка ўсё яшчэ бегла побач з канём, белыя льняныя валасы яе растрапаліся, зрэбная сукенка расхлісталася. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Расхлі́стацца ’расшпіліцца; расхрыстацца’ (Сл. ПЗБ). Відаць, вытворнае ад хлыстаць ’сцябаць’ (< *xlystati, гл. ЭССЯ, 8, 42), параўн. гукаперайманне хлісь ’хуткі ўдар’ (Нас.), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́схрыст ’месца, дзе расхрыстваецца ці расхрысталася адзежа’ (ТСБМ, Нар. Гом.), укр. росхри́стя ’які ходзіць з непакрытымі адзежай грудзьмі’. Да расхрыста́ць, расхрыста́цца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Расхры́станы ’расшпілены, расхлістаны’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Бяльк., Ян.), расхрэ́станы ’тс’ (Скарбы), расхрыста́ны ’тс’ (Янк. Мат.). Дзеепрыметнік ад расхры́стацца ’агаліць грудзі’ (Нас.), ’расшпіліцца і расхінуць адзенне’ (Варл.), расхрэ́стацца ’тс’ (Сцяц.). Параўн. укр. росхри́станий ’з адкрытымі грудзямі, незашпілены’, рус. экспр. расхри́станный ’у расшпіленай, разарванай на грудзях вопратцы’, што ўтворана ад расхристать < *христать ’рваць’, гл. Мяркулава, Этимология–1970, 194, дае прыводзіцца толькі рус. дыял. хрыста́ть ’скабліць, стругаць’. У сувязі з гэтым дапускаецца вывядзенне з расхрыданы (гл.) з распадабненнем зычных: *xrydti > *xrysti > *христатъ ’рваць’ (там жа). Гл. аднак хры́ста (хри́ста) ’той, хто ходзіць незашпілены’ (Нас.), хрысце́нь (хрысце́нь) ’хто ходзіць з голымі грудзямі; прастак’ (Нас.), што не выключае ўтварэнне ад экспрэсіўнага хрысці́ць ’біць, лупцаваць’ (гл.) аналагічна да расхлі́стацца (гл.) ці на аснове апошняга; да фанетыкі параўн. укр. росхри́стя ’хто ходзіць з расшпіленай сарочкай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)