распіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. што. Напорам знутры прымушаць расшырацца, раздавацца.
2. перан., каго-што. Перапаўняць, захапляць цалкам (пра настроі, думкі, пачуцці і пад.).
Нечаканая радасць распірала Максіма.
3. безас., каго (што). Аб празмерным атлусценні, сытасці (разм.).
|| зак. распе́рці, разапру́, разапрэ́ш, разапрэ́; разапро́м, разапраце́, разапру́ць; распёр, -пе́рла; разапры́; распёрты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распіра́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
распіра́ю |
распіра́ем |
| 2-я ас. |
распіра́еш |
распіра́еце |
| 3-я ас. |
распіра́е |
распіра́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
распіра́ў |
распіра́лі |
| ж. |
распіра́ла |
| н. |
распіра́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
распіра́й |
распіра́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
распіра́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
распіра́ць несов.
1. распира́ть;
2. безл., прост. распира́ть; разноси́ть; см. распе́рці 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. Націскаючы знутры, прымушаць расшырацца, раздавацца. Відно было, што гэта маладая маці: кофтачку на кнопках распіралі поўныя грудзі, з белага твару не сышлі яшчэ плямы. Шамякін. Маўчыць .. [Марцін], бо не ведае, аб чым гаварыць. Павядзе далонямі па тоўстых мясістых нагах, якія распіраюць штаны і халявы. Вытра клятчастай хусткай лоб. Карпюк. / у безас. ужыв. Паўз самае жыта — хацінаўскія фермы. Змучаная жывёла скіроўвае туды. Ёй распірае вымя. Паўлаў. // безас. Разм. Аб празмерным атлусценні, сытасці. Яго аж распірае на добрых харчах.
2. перан. Перапаўняць, напаўняць; захапляць цалкам (пра пачуццё, настрой, думкі і пад.). Дзіўная радасць распірала грудзі Сцяпанава. Ён хапаў паветра ротам. Алешка. — Калі ты лепш умееш пісаць, дык памажы свайму таварышу, а не прысвойвай яго працы, — чуў я словы Метлюга, і мяне аж распірала злосць. Сабаленка. Антон, быццам аглушаны.. [навіной], ішоў за .. [Феняй] услед, а думкі распіралі яго галаву. Ракітны. / у безас. ужыв. Віктар час ад часу пазіраў у той куток, дзе частавалі малога, і яго грудзі распірала ад абурэння. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распира́ть несов., разг. распіра́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пу́шыць, -ыць; безас.; незак., каго-што (разм.).
Распіраць.
Жывот пушыць.
|| зак. успу́шыць, -ыць; -аны.
|| наз. пу́шанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распе́рці, разапру́, разапрэ́ш, разапрэ́; разапро́м, разапраце́; пр. распёр, ‑пе́рла.
Зак. да распіраць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пу́шыць, ‑шыць; безас., незак., каго-што.
Разм. Распіраць. Жывот пушыць.
пушы́ць, ‑шу́, ‑шы́ш, ‑шы́ць; незак.
1. што. Рабіць пушыстым. Пушыць валасы.
2. Разм. Моцна лаяць каго‑н., распякаць. Распушыў усіх брыгадны. Будзь ён тры разы няладны! І пушыў усіх наўмысля. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́спаркі, ро́споркы — частка кроснаў (Сл. Брэс.), ро́спыркі, роспіркі, распо́ры ’гарызантальныя папярочныя планкі, што змацоўваюць раму ткацкага станка’, ’пругі пры тканні’ (Уладз.). Да распіра́ць (гл.). Аналагічна рус. распорка, польск. rozporka, rozpora, rozpornica, чэш. rozpora, rozpěra, rozporek ’перакладзіна’, ’распорка’, ’распорная бэлька’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)