ране́й, прысл.

1. гл. рана².

2. Да пэўнага, указанага моманту.

Прыйсці на дзве гадзіны р.

3. У мінулым, да гэтага, да нядаўняга часу.

Р. тут было балота.

4. Спачатку, найперш.

Р. выслухай, а потым гавары.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ране́й нареч. сравнит. ст.

1. ра́ньше;

2. (когда-то) ра́ньше, пре́жде;

3. сперва́, снача́ла

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ране́й, прысл.

1. Выш. ст. да прысл. рана ​2 (у 2 знач.).

2. Да пэўнага, указанага моманту. Сонца падымалася неяк марудна, раса ападала паволі. Можа яна ў гэтую раніцу ападала б і вельмі доўга, каб Аленка не прыйшла раней тэрміну. Колас. — Дык вось і зробім лаўтра пад’ём на дзве гадзіны раней звычайнага. Брыль.

3. У мінулым, да гэтага, да нядаўняга часу. Пімен Бумажкоў раней займаўся сельскай гаспадаркай, пасля пайшоў працаваць на завод рабочым. Чорны. Як ішлі камсамольцы раней на вайну, так ты сёння ідзеш узнімаць цаліну. А. Вольскі.

4. Спачатку, найперш. Раней, чым сабе, дзед накладваў мне ежу ў алавяную місачку. Бядуля. Што пачнецца раней — наступленне ці блакада — вельмі цяжка згадаць. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ра́на-по́зна

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
ра́на-по́зна ране́й-пазне́й -

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ра́на

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
ра́на ране́й найране́й

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ра́нее нареч. ране́й.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ра́ньше нареч. в разн. знач. ране́й;

ра́ньше сро́ка ране́й тэ́рміну;

э́то бы́ло ра́ньше гэ́та было́ ране́й.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

недано́сак

‘дзіця, якое нарадзілася раней тэрміну’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. недано́сак недано́скі
Р. недано́ска недано́скаў
Д. недано́ску недано́скам
В. недано́ска недано́скаў
Т. недано́скам недано́скамі
М. недано́ску недано́сках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ра́ніцца

‘прыходзіць раней’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. ра́нюся ра́німся
2-я ас. ра́нішся ра́ніцеся
3-я ас. ра́ніцца ра́няцца
Прошлы час
м. ра́ніўся ра́ніліся
ж. ра́нілася
н. ра́нілася
Дзеепрыслоўе
цяп. час ра́нячыся

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

быва́ла, часц. (разм.).

Паказвае на знач. дзеяння, якое здаралася ў мінулым раней, іншы раз.

Сядуць, б., ды люлькі закураць.

Раней, б., я часта хадзіў на паляванне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)