рага́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Перашкода на шляху пранікнення куды-н. у выглядзе некалькіх накрыж збітых калоў, прымацаваных да доўгага бруса.
2. перан. звычайна мн. Перашкода, замінка.
Бюракратычныя рагаткі.
3. Невялікая драўляная развіліна з прывязанай да абодвух яе канцоў гумкай для кідання чаго-н.
Страляць з рагаткі.
|| прым. рага́тачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Рага́тка
назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
Рага́тка |
| Р. |
Рага́ткі |
| Д. |
Рага́тцы |
| В. |
Рага́тку |
| Т. |
Рага́ткай
Рага́ткаю |
| М. |
Рага́тцы |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
рага́тка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
рага́тка |
рага́ткі |
| Р. |
рага́ткі |
рага́так |
| Д. |
рага́тцы |
рага́ткам |
| В. |
рага́тку |
рага́ткі |
| Т. |
рага́ткай
рага́ткаю |
рага́ткамі |
| М. |
рага́тцы |
рага́тках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
рага́тка ж., в разн. знач. рога́тка;
~кі былі́ апле́цены дро́там — рога́тки бы́ли оплетены́ про́волокой;
цэнзу́рныя ~кі — цензу́рные рога́тки;
страля́ць з ~кі — стреля́ть из рога́тки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рага́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Прыстасаванне для перагароджвання доступу куды‑н. у выглядзе некалькіх накрыж збітых калоў, прымацаваных да доўгага бруса. [Людзі] усхапіліся з зямлі, падмялі пад сябе вартавых, .. раскідалі калючыя рагаткі і ў адзін момант зніклі ў густым хмызняку. Лынькоў. // перан.; звычайна мн. (рага́ткі, ‑так). Перашкода, замінка. Рагаткі царскай цэнзуры. Бюракратычныя рагаткі.
2. Рагулька з прывязанай да абодвух яе канцоў гумкай для кідання. Страляць з рагаткі. □ У .. [Кастуся] рагатка ёсць, зручная такая, з жоўтай гумы... Рылько.
3. Палка з развілінай для падтрымання якіх‑н. прадметаў. Падбеглі [мужчыны] бліжэй, убачылі .. кацёл, падвешаны на дзвюх нізкіх рагатках. Кулакоўскі.
4. Уст. Жалезны нашыйнік з доўгімі вастрыямі ўнутры, які надзявалі на шыю каму‑н. як пакаранне за правіннасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рагатка 1 ’перашкода ў выглядзе накрыж збітых калоў’, ’драўляная развіліна з гумкай’, ’палка з развілінай для падтрымання якіх-небудзь прадметаў; рагаціна’ (ТСБМ, в.-дзв., Сл. ПЗБ), рога́тка ’прылада для вымярэння даўжыні’, ’рагаціна, з якой хадзілі на мядзведзя’ (ТС). Ад рог 1 (гл.). Перанос назвы адбыўся паводле падабенства прадмета да рагоў жывёлы.
Рага́тка 2 ’прылада для лоўлі рыбы’ (гарад., Сл. ПЗБ). Ад рог 1 (гл.), метафарычны перанос назвы па форме прылады.
Рага́тка 3 ’рыба колюшка, Gasterosteus aculeatus’ (гарад., Сл. ПЗБ), рага́ткі ’дробная рыба’ (Сцяшк. Сл.), рус. рога́тка ’колюшка’. Назва матываваў наяўнасцю вострых і моцных калючак на хрыбце рыбы. Ад рог 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рога́тка в разн. знач. рага́тка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Спро́ца ‘рагатка’ (Сцяшк.). Гл. проца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́ца ’рагатка’ (драг., Сл. Брэс.), ’прашча’ (Скарбы), ст.-бел. процъ ’прашча, прастка’. З польск. proca ’прашча’. Этымалогію гл. прашча.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рага́ты ’чорт’ (Інстр. 2). Табуіраваная назва міфалагічнай істоты паводле знешняй прыметы — наяўнасці рогаў. Да ро́г 1 (гл.), параўн. рага́тка ’рагатая карова’ (Мат. Гом.; брасл., глыб., талач., леп., ЖНС); з няясным значэннем (’неўпарадкаваная’?): хата рагата, дзела ў ёй шмат (Сержп. Прык.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)