пя́ла
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пя́ла |
пя́лы |
| Р. |
пя́ла |
пя́лаў |
| Д. |
пя́лу |
пя́лам |
| В. |
пя́ла |
пя́лы |
| Т. |
пя́лам |
пя́ламі |
| М. |
пя́ле |
пя́лах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пя́ла ср. пя́лка ж., пя́ло ср.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пя́ла ’галіна, дубец; жэрдачка ў варотах’ (Сцяшк. Сл.), звычайна ў мн. л. пя́лы экспр. ’ногі’ (ветк., Мат. Гом.), пя́ло ’планка ў баране, у якую ўбіваюць зубы’ (петрык., Шатал.), пʼя́ло ’трыножка, на якую вешалі калыску ў полі; распорка’ (ТС), ’кроква ў будане’ (лельч., Нар. сл.), пя́лы ’косці тазасцегнавая сустава’ (калінк., Сл. ПЗБ), пʼя́лы ’прыстасаванне для вышывання ў выглядзе рамы’ (Ян.), ’дужкі ў кошыку’, ’дужкі ў рыбалоўнай снасці’, ’прыстасаванне для прымацавання сотаў у калодачным вуллі’ (светлаг., SOr, 39, 356), укр. пʼя́ло ’распорка для расцягвання скуры’, рус. пя́ло ’тс’, ст.-чэш. padla ’прылада для катаванняў’, чэш. мар. padlo, piadlo ’рамка для вышывання; дошка, на якой расцягваюць скуру’, славац. piadlo ’распорка, якую устаўляюць у рот жывёле, каб не ссала, не кусала і пад.’ Сюды ж серб.-харв. пропе́ло ’распяцце’, славен. razpélo ’тс’. Прасл. *pędlo, утворана ад *pęti ’нацягваць, расцягваць’, як шыла ад шыць і пад., гл. пяць, пну, роднаснае літ. pinklas ’павязка’, лат. pineklis ’путы, кайданы’ (Фасмер, 3, 423; Махэк₂, 425). Параўн. пя́льцы (гл.) і іншыя прыстасаванні для расцягвання, распінання, растапыраныя, тырчачыя прадметы. Сумнеўнае вывядзенне Грынавяцкене і інш. пя́лы ’ногі’ з літ. piaũlai ’тс’ (Сл. ПЗБ), хутчэй наадварот.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пя́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пну́ |
пнё́м |
| 2-я ас. |
пне́ш |
пняце́ |
| 3-я ас. |
пне́ |
пну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пя́ў |
пя́лі |
| ж. |
пя́ла |
| н. |
пя́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пні́ |
пні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
пнучы́ |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пя́лка спец. пя́ла, -лы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адпя́ць, адапну́, адапне́ш, адапне́; адапнём, адапняце́, адапну́ць; адпя́ў, -пя́ла; адапні́; адпя́ты; зак., каго-што.
1. Аддзяліць, павесіўшы фіранку, штору і пад.
А. сабе куток у хаце.
2. Адвязаць што-н. падцягнутае.
А. падпругу ў каня.
|| незак. адпіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напя́ць, -пну́, -пне́ш, -пне́; -пнём, -пняце́, -пну́ць; напя́ў, -пя́ла; -пні́; -пя́ты; зак., што.
1. Нацягнуўшы, зрабіць тугім або туга замацаваць.
Н. лейцы.
Н. струны на скрыпцы.
2. Надзець што-н., нацягнуць (разм.).
Н. боты.
|| незак. напіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. напіна́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Плю́нка ’пастка’ (беласт., Сл. ПЗБ). Няясна. Магчыма, ад *пялюшка, гл. пяла.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)