прыгляда́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
прыгляда́юся |
прыгляда́емся |
| 2-я ас. |
прыгляда́ешся |
прыгляда́ецеся |
| 3-я ас. |
прыгляда́ецца |
прыгляда́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
прыгляда́ўся |
прыгляда́ліся |
| ж. |
прыгляда́лася |
| н. |
прыгляда́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
прыгляда́йся |
прыгляда́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
прыгляда́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прыгляда́цца несов.
1. присма́триваться, пригля́дываться; всма́триваться;
2. (привыкать) присма́триваться, пригля́дываться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыгляда́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да прыгледзецца.
2. Зал. да прыглядаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыгле́дзецца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; зак.
1. да каго-чаго і без дап. Уважліва паглядзець, каб разгледзець каго-, што-н.
П. і ўбачыць, што мясцовасць тут няроўная.
2. да каго-чаго і без дап. Уважліва разглядаючы, вывучаючы, асвойтацца з кім-, чым-н.
П. да тутэйшых парадкаў.
Да гэтага чалавека трэба добра п.
3. Прывыкнуць глядзець у якіх-н. умовах.
Вочы прыгледзеліся ў поцемках.
|| незак. прыгляда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і прыгля́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пригля́дываться прыгляда́цца, прыгля́двацца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыгля́двацца несов., см. прыгляда́цца
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
присма́триваться
1. (всматриваться) угляда́цца, угля́двацца, прыгляда́цца, прыгля́двацца;
2. (осваиваться, привыкать) прыгляда́цца, прыгля́двацца;
3. (наблюдая, понимать) прыгляда́цца, прыгля́двацца; см. присмотре́ться;
4. страд. нагляда́цца; дагляда́цца, сачы́цца, назіра́цца; нагле́джвацца, нагляда́цца; см. присма́тривать.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
всма́триваться несов. угляда́цца (у каго, што); (присматриваться) прыгляда́цца (да каго, чаго).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прызіра́цца ’ўглядацца, прыглядацца’ (маст., гарад., Сл. ПЗБ, ТС, Скарбы), сюды ж вытворныя назоўнікі, відаць, іранічныя назвы, пра што сведчыць і канец слова, аформлены “польскім суфіксам” ‑дло: прызіра́дло, прызыра́дло ’люстра’ (баран., іван., Сл. Брэс.). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне ад звязанага ў сучаснай мове кораня ‑з(і/о)р‑ > параўн. рус. старое зреть, укр. зрі́ти < прасл. *zьrěti. З улікам ст.-слав. призирати ’глядзець’ трэба канстатаваць, прынамсі, усходнеславянскае паходжанне дзеяслова; параўн. рус. арл. призира́ться ’прыглядацца’, укр. призира́тися ’прыглядацца’. Сюды ж прызо́рысты ’падслепаваты, блізарукі’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Луна́вы ’блізарукі’ (браг., Мат. Гом.) утворана ад луна́ 1 пры дапамозе суф. ‑ав‑ы (як дзіра́вы, ласка́вы). Матывацыя: пры месячным светле прыходзіцца прыглядацца (як блізарукі), каб пабачыць, разглядзець больш дробную рэч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)