про́мысел
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
про́мысел |
про́мыслы |
| Р. |
про́мыслу |
про́мыслаў |
| Д. |
про́мыслу |
про́мыслам |
| В. |
про́мысел |
про́мыслы |
| Т. |
про́мыслам |
про́мысламі |
| М. |
про́мысле |
про́мыслах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
про́мысел, -слу, мн. -слы, -слаў, м.
1. каго-чаго. Здабыванне чаго-н., паляванне.
П. жэмчугу.
П. собаля.
2. Занятак паляваннем, здабычай звяроў, птушак і пад.
Паляўнічы п.
Рыбалоўны п.
3. Дробная рамесная вытворчасць, звычайна як падсобны занятак пры асноўным, сельскагаспадарчым.
Ганчарны п.
Кавальскі п.
4. мн. Прамысловае прадпрыемства здабыўнога тыпу.
Нафтавыя промыслы.
Саляныя промыслы.
|| прым. прамысло́вы, -ая, -ае і про́мыславы, -ая, -ае.
Прамысловая (промыславая) рыба (якая з’яўляецца прадметам промыслу). Прамысловая (промыславая) кааперацыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
про́мысел, -слу м., в разн. знач. про́мысел;
го́рны п. — го́рный про́мысел;
паляўні́чы п. — охо́тничий про́мысел;
саляны́я ~слы — соляны́е про́мыслы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
про́мыселI в разн. знач. про́мысел, -слу м.;
го́рный про́мысел го́рны про́мысел;
нефтяно́й про́мысел на́фтавы про́мысел;
охо́тничий про́мысел паляўні́чы про́мысел;
рыболо́вный про́мысел рыбало́ўны про́мысел;
отхо́жий про́мысел уст. адыхо́дны про́мысел, адыхо́дніцтва;
соляны́е про́мыслы саляны́я про́мыслы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
про́мысел, ‑слу, м.
1. Здабыванне звяроў, птушак і пад. лоўляй, паляваннем. Промысел собаля. □ Мой дзед ездзіў на ловы ўжо з беркутам, а бацька, удасканаліўшы промысел продкаў, акрамя беркута, меў ганчака. Васілёнак.
2. Які‑н. занятак, рамяство як крыніца сродкаў існавання. Ганчарны промысел. Кавальскі промысел. □ Уперад некаторыя з лугінаўцаў займаліся промысламі: рабілі ц[а]бры, падушкі, колы, выраблялі рагожы ды вазілі за дваццаць вёрст у горад на продаж. Каваль. // Разм. Здабыванне чаго‑н. (часцей крадзяжом, ашуканствам і пад.). У Познані, дзе мянялася паравозная брыгада, Станіслаў хадзіў на «промысел», каб дастаць хлеба. Гурскі.
3. Месца, дзе займаюцца здабычай чаго‑н.; прамысловае прадпрыемства. Нафтавыя промыслы. Саляныя промыслы.
•••
Адыходны промысел (гіст.) — часовая, сезонная работа сялян за межамі сваёй вёскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Про́мысел ’здабыванне звяроў, птушак лоўляй, паляваннем’, ’занятак, рамяство як крыніца сродкаў існавання’ (ТСБМ), прамы́сл ’прамысловасць; занятак, рамяство’ (Стан.), ст.-бел. промыслъ ’клопат, апека, нагляд’. Паводле Крамко (Гіст. Лекс., 245), неалагізм XIX ст. Рус. про́мысел ’тс’ < промыслить, прамышлять ’здабыць (здабываць), абзавесціся (абзаводзіцца) нечым’, далей да мысль (Фасмер, 3, 375); укр. про́мисел, про́мисл ’вытворчасць, здабыванне’ (< *promyslъ, ЕСУМ, 4, 597), польск. przemysł ’прыкідка, хуткая рэакцыя; індустрыя’ (< przemyslić ’прадумаць, прыкінуць’, Банькоўскі, 2, 871–872); чэш. průmysl ’знаходлівасць, ініцыятыва, індустрыя’ (з рус. промысел, Махэк₂, 488), славац. priemysel (з чэш.). Запазычанне або калька з рускай, дзе, відаць, з ц.-слав. промыслъ, сінонім провидѣние ’божая ласка, клопат’ (паводле БЕР, 5, 760, — з рус.); усходнеславянская форма захавалася ў назве горада Перемышль (Банькоўскі, 2, 871). Неаславянізм, што калькуе ням. Industrie?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прамысло́вы гл. прамысловасць, промысел.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
птушкало́ўства, -а, н.
Лоўля птушак як промысел.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
балаго́льны уст. изво́зный;
б. про́мысел — изво́зный про́мысел
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)