прата́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е; зак.

Растаць або стаць талым.

Снег пратаў да зямлі.

|| незак. пратава́ць, -тае́.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прата́ць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. прата́е прата́юць
Прошлы час
м. прата́ў прата́лі
ж. прата́ла
н. прата́ла
Дзеепрыслоўе
прош. час прата́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

пра́таць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. пра́таю пра́таем
2-я ас. пра́таеш пра́таеце
3-я ас. пра́тае пра́таюць
Прошлы час
м. пра́таў пра́талі
ж. пра́тала
н. пра́тала
Загадны лад
2-я ас. пра́тай пра́тайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час пра́таючы

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

прата́ць сов. прота́ять;

снег ~та́ў да зямлі́ — снег прота́ял до земли́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прата́ць, ‑ае; зак.

Растаць, утварыўшы праталіну. Навокал камлёў .. [снег] пратаў бадай што да зямлі. Кара на камлях пачарнела, нібыта абгарэла. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пра́таць 1 ’прыбіраць’, ’засоўваць, запіхваць (рукі)’ (Нас.), ’прыбіраць, упарадкоўваць, чысціць’, ’даглядаць’, ’хаваць’ (свісл., Сл. ПЗБ; Шатал., Сцяшк. Сл.), ’ачышчаць ад карэнняў, кустоў’ (Стан.). Параўн. рус. пря́тать, пря́чу ’хаваць’, опря́тный ’ахайны, чысты’, пря́танье ’карчаванне зямлі пад ворыва’, опря́тывать ’прыбіраць, упарадкоўваць’, ’адзяваць нябожчыка’, укр. пря́тати ’прыбіраць, упарадкоўваць’, ’хаваць’, ст.-рус. с(ъ)прѧтати; польск. sprątać ’прыбіраць’, sprzęt ’начынне, прыбор’, серб.-харв. прѐтати ’закопваць, засыпаць попелам’, спре̏тан ’лоўкі’, славен. spréten ’годны, лоўкі, жвавы’, балг. опре́там се ’падрыхтоўваюся да працы’, ст.-слав. прѧтати ’ціснуць, прыгнятаць; перашкаджаць’. Прасл. *prętati з першасным значэннем ’рваць, вырываць, расчышчаць зямлю пад сяўбу’ (Мяркулава, Этимология–1974, 70), магчыма, звязанае з *prędati, *pręsti (гл. пратаць 2 ’біць’), паводле Куркінай (Балто-слав. иссл., 15, 201), з першаснай семантыкай ’рэзка рухаць, тузаць’. Іншая пашыраная версія — аб роднасці з прут (*prǫtъ); гл. Праабражэнскі 2, 145 і наст.; Брукнер 436; аднак Фасмер (3, 396) указвае на семантычны недахоп гэтай этымалогіі — *prętati не мае значэння ’аплясці, плясці’. Супастаўленне з с.-в.-ням. sprenzen (Мацэнаўэр, LF, 14, 403; Младэнаў, 515) Фасмер (там жа) таксама лічыць сумнеўным, паколькі апошняе звязана са слав. *prędati (гл. пра́даць). Агляд іншых версій гл. ESJSt, 12, 710–711. Гл. таксама апратаць.

Пра́таць 2, пря́таць ’біць, лупцаваць’ (Нас., Бяльк., Юрч.), ’біць бялізну’ (Інстр. 1). Этымалагічна тое ж, што і пратаць 1; змяненне значэння адбылося ў выніку семантычнай кантамінацыі з дзеясл. праць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пратава́ць, ‑ае.

Незак. да пратаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пратава́ць несов. прота́ивать; см. прата́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́таять сов.

1. раста́ць, адта́ць;

2. (протаять) прата́ць; см. выта́ивать.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Распра́чыць ’раскідаць’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Да пратаць 1 ’прыбіраць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)