прарэ́з
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
прарэ́з |
прарэ́зы |
| Р. |
прарэ́зу |
прарэ́заў |
| Д. |
прарэ́зу |
прарэ́зам |
| В. |
прарэ́з |
прарэ́зы |
| Т. |
прарэ́зам |
прарэ́замі |
| М. |
прарэ́зе |
прарэ́зах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
прарэ́з, -у, м.
1. гл. прарэзаць.
2. мн. -ы, -аў. Прарэзанае месца, адтуліна.
Завесіць шторай п. дзвярэй.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прарэ́з, -зу м., в разн. знач. проре́з
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прарэ́з, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. праразаць — прарэзаць (у 1 знач.).
2. Прарэзанае месца, адтуліна ў чым‑н. У прарэзе дзвярэй у цемры нават зблізку была ледзь відна .. [хлопцава] постаць. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прарэ́заць, -э́жу, -э́жаш, -э́жа; -э́ж; -э́заны; зак., што.
1. Зрабіць чым-н. рэжучым адтуліну ў чым-н.
П. сукно. П. акно (прасячы, прапілаваць; спец.).
2. Рэзаць што-н. на працягу якога-н. часу.
3. перан. Прайсці, пралегчы праз што-н., упоперак чаго-н., перасячы што-н.
Маланка прарэзала неба.
Лоб прарэзалі маршчыны.
|| незак. прараза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 3 знач.) і прарэ́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 3 знач.).
|| наз. прарэ́з, -у, м. (да 1 знач.), прарэ́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 1 знач.), прараза́нне, -я, н. (да 1 знач.) і прарэ́званне, -я, н. (да 1 знач.).
|| прым. праразны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
П. інструмент.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праразны́, -а́я, -о́е.
1. гл. прарэзаць.
2. Ушыты ў прарэз.
Праразныя кішэні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
проре́з м.
1. (действие) прарэ́з, -зу м., прараза́нне, -ння ср., прарэ́званне, -ння ср.;
2. (прорезанное место, отверстие) прарэ́з, -зу м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
про́йма, -ы, мн. -ы, -аў, ж.
1. Адтуліна, паглыбленне ў чым-н., паміж чым-н.
У пройме дзвярэй паказалася галава.
П. паміж хмарамі.
2. Прарэз для рукава (спец.).
|| прым. про́йменны, -ая, -ае і про́ймавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дэкальтэ, выраз, прарэз; горс (разм.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Распа́х ’разора’ (касцюк., ЛА, 2). Нульсуфіксальнае ўтварэнне ад рэдкага распаха́ць ’узараць’; параўн. распаха́ць, распа́хваць ’абганяць бульбу’ (ЛА, 2), сюды ж распаха́ць ’разарваць’: распахала прарэз у рубашцы (Жд. 3) з метафарычным пераносам. Страхаў (Palaeoslavica, 13, 1, 9) лічыць значэнне ’араць’ у *paxati (гл. пахаць) другасным, узнікшым на базе сакральнага абворвання ў паўночназаходніх рускіх гаворках.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)