праня́ць, прайму́, про́ймеш, про́йме; праня́ў, -няла́, -ло́; праймі; праня́ты; зак.
1.(1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Прабраць, пранікнуць усярэдзіну.
Сырасць праняла мяне наскрозь.
Праняў холад.
2. перан., каго. Моцна падзейнічаць на каго-н.
Нічым яго не проймеш.
Гэта гора праняло ўсіх да слёз.
3. безас., каго. Пранесці (пра панос; разм.).
|| незак. прайма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праня́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
прайму́ |
про́ймем |
| 2-я ас. |
про́ймеш |
про́ймеце |
| 3-я ас. |
про́йме |
про́ймуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
праня́ў |
пранялі́ |
| ж. |
праняла́ |
| н. |
праняло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
праймі́ |
праймі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
праня́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
праня́ць сов.
1. (пройти насквозь) прониза́ть, проби́ть;
штык ~няў лёгкія наскро́зь — штык прониза́л лёгкие наскво́зь;
2. проня́ть; пробра́ть, прохвати́ть, прошиби́ть; (ветром, сквозняком — ещё) просквози́ть;
3. (сильно подействовать) проня́ть; прошиби́ть;
нічы́м яго́ не про́ймеш — ниче́м его́ не проймёшь (прошибёшь);
4. (о поносе) прохвати́ть;
◊ п. по́зіркам — пронзи́ть взгля́дом
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
праня́ць, прайму, праймеш, пройме; пр. праняў, ‑няла, ‑няло; заг. праймі; зак.
1. каго-што. Прабраць, пранізаць (пра мароз, холад, вецер і пад.). Пракосы ляжалі як горы, і іх трэба было варочаць некалькі разоў на дзень, каб сонца і вецер пранялі іх наскрозь. Паслядовіч. Праходзячы ля хаты Галаўнёва, [Горбікаў] раптам адчуў, што ледзяныя дрыготкі пранялі і без таго халоднае яго цела. Дудо. А я ляжу ўвесь мокры, і такі мяне холад праняў, што я ўскочыў на ногі ды даў такога драла, што і ваўкі, напэўна б, не дагналі. Каваль.
2. каго. Глыбока, моцна падзейнічаць, зрабіць вялікае ўражанне на каго‑н. І так .. [Мешчаракоў] праняў нечым на сходзе людзей, што прывялі яны потым не толькі коней, узятых у іх раней, а і тых, што хавалі да гэтага ў лесе. Мехаў. / у безас. ужыв. — Нічога, Арынка, дармо... Так, выпіў трошкі лішняга, яно і праняло да слёз... Хадкевіч.
3. безас. каго. Разм. Пранесці (аб паносе).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Праня́ць ’прабраць, пранізаць’, ’моцна падзейнічаць, уразіць’, ’пранесці (аб паносе)’ (ТСБМ), праня́цца ’знервавацца’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Прэфіксальны дзеяслоў ад прасл. *ęti, *jьmǫ ’мець, валодаць’ з інфіксам ‑н‑. Гл. іма́ць. Аналагічна ў іншых слав. мовах, параўн. рус. проня́ть, укр. проня́ты і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прайма́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да праняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
просла́бить сов., безл. прасла́біць, праня́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прадзьму́ць, -му́, -ме́ш, -ме́; -мём, -мяце́, -му́ць; -мі; -му́ты; зак.
1. што. Тое, што і прадзьмухаць.
2. безас., каго-што. Праняць ветрам, выклікаўшы ахаладжэнне.
Яго прадзьмула (прастудзіўся).
|| незак. прадзіма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Працу́піць, процу́піць ’праняць, прабраць да здранцвення’ (ТС). Гл. цуп, цупаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)