прабо́й, -я, мн. -і, -яў, м.
Металічная дужка, убітая ў дзверы вечка і пад., што служыць для навешвання замка.
|| прым. прабо́йны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прабо́й
‘дзеянне’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
прабо́й |
прабо́і |
| Р. |
прабо́я |
прабо́яў |
| Д. |
прабо́ю |
прабо́ям |
| В. |
прабо́й |
прабо́і |
| Т. |
прабо́ем |
прабо́ямі |
| М. |
прабо́і |
прабо́ях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
прабо́й
‘металічная дужка’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
прабо́й |
прабо́і |
| Р. |
прабо́ю |
прабо́яў |
| Д. |
прабо́ю |
прабо́ям |
| В. |
прабо́й |
прабо́і |
| Т. |
прабо́ем |
прабо́ямі |
| М. |
прабо́і |
прабо́ях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
прабо́й м.
1. род. прабо́ю спец. (действие) пробо́й;
п. дыэле́ктрыка — пробо́й диэле́ктрика;
2. род. прабо́я пробо́й, скоба́ ж.;
п. для замка́ — пробо́й для замка́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прабо́й, ‑я, м.
Металічная дужка, убітая ў дзверы, вечка і пад., якая служыць для навешвання замка. Дзверы ў сенцах былі замкнёны: клямка надзета на прабой, у ім — доўгі сасновы сук. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прабо́й ’металічная дужка, на якую навешваецца замок’ (ТСБМ, Гарэц., Касп.; шчуч., Сл. ПЗБ), пробо́й верхняя частка вулля-калоды’ (Анох.). Рус. пробо́й, укр. пробій, польск. przebój, серб.-харв. пробо́ј, славен. probój, балг. пробой у розных значэннях — ’прабоіна, прарыў (куды-небудзь)’ і г. д. У значэнні ’металічная дужка, на якую навешваецца замок’ з’яўляецца бел.-рус. семантычнай ізаглосай. Прасл. *probojь — аблаўтны дэрыват ад *probiti < *biti ’біць’. Не выключаны аднак, што гэта больш позняя аналагічная форма па тыпу *bojь < *biti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пробо́й
1. эл. прабо́й, -бо́ю м.;
2. (металлическая дужка) прабо́й, -бо́ю м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́лупіць, -плю, -піш, -піць; -плены; зак. (разм.).
1. што. З сілай выдраць.
В. ліст з кнігі.
В. прабой з вушака.
2. каго. Набіць, адлупцаваць.
◊
Вылупіць вочы (разм., неадабр.) — пільна паглядзець шырока расплюшчанымі вачамі.
|| незак. вылу́пліваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адагну́ць, ‑гну, ‑гнеш, ‑гне; ‑гнём, ‑гняце; зак., што.
1. Выпрастаць (што‑н. загнутае). Адагнуць прабой.
2. Згінаючы, адхіліць убок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыбо́й ’прабой (у дзвярах)’ (паст., Сл. ПЗБ), прыбо́ј, прыбо́јник ’металічная дужка, убітая ў дзверы, якая служыць для навешвання замка’ (Шушк.), прыбуой ’тое, на чым вешаюць замок’ (беласт., Ніва, 1979, 30 вер.). Да прабой (гл.), але, як і тут, цалкам верагодны ўплыў семантыкі дзеяслова прыбі́ць ’прымацаваць’, да біць (гл.); аналагічнае рус. дыял. прибо́й ’дзвярны запор, засаўка’, укр. при́бо́й, прибо́єц ’прабой’, параўн. балг. дыял. прибо̀й ’калок для прывязвання жывёлы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)