по́ўны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. по́ўны по́ўная по́ўнае по́ўныя
Р. по́ўнага по́ўнай
по́ўнае		 по́ўнага по́ўных
Д. по́ўнаму по́ўнай по́ўнаму по́ўным
В. по́ўны (неадуш.)
по́ўнага (адуш.)		 по́ўную по́ўнае по́ўныя (неадуш.)
по́ўных (адуш.)
Т. по́ўным по́ўнай
по́ўнаю		 по́ўным по́ўнымі
М. по́ўным по́ўнай по́ўным по́ўных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

по́ўны, -ая, -ае; по́вен, по́ўна.

1. чаго і без дап. Напоўнены чым-н. да самых берагоў, умясціў у сябе многа каго-, чаго-н.

Поўнае вядро вады.

Поўная хата людзей.

2. перан., чаго і чым. Цалкам ахоплены, прасякнуты чым-н.

Вочы, поўныя спачування.

3. Цэльны, цалкам закончаны, вычарпальны.

Апісаць п. круг.

П. збор твораў.

Поўная свабода выбару. 3 поўным правам.

4. Які дасягнуў адпаведнай нормы, найвышэйшага развіцця, граніцы.

Поўных васямнаццаць гадоў.

У поўным росквіце сіл.

Уключыць поўную скорасць.

Работа ідзе поўным ходам (хутка, інтэнсіўна). У поўным сэнсе слова (у сапраўдным значэнні слова, сапраўды). Гаварыць на п. голас (на ўвесь голас; таксама перан.: адкрыта, не хаваючы нічога).

5. Тоўсты, мажны.

П. мужчына.

Гімнастыка для поўных (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

по́ўны

1. в разн. знач. по́лный; (сил, радости и т.п. — ещё) испо́лненный; (целиком поглощённый каким-л. чувством — ещё) преиспо́лненный;

~нае вядро́ — по́лное ведро́;

~ная перамо́га — по́лная побе́да;

п. збор тво́раў — по́лное собра́ние сочине́ний;

яму́ няма́ ~ных трыццаці́ год — ему́ нет по́лных тридцати́ лет;

п. эне́ргіі — испо́лненный эне́ргии;

2. (отличающийся полнотой) по́лный, ту́чный;

○ ~ныя прыме́тнікі — по́лные прилага́тельные;

п. ход! — по́лный ход!;

◊ на п. рот, на ~ную губу́ (е́сці, упі́сваць, уміна́ць) — за о́бе щеки́ (есть, упи́сывать);

у ~най ме́ры — в по́лной ме́ре;

на ~ную сі́лу — в по́лную си́лу;

~наю ме́раю — по́лной ме́рой;

у ~ным сэ́нсе сло́ва — в по́лном смы́сле сло́ва;

у ~ным пара́дзе — в по́лном пара́де;

на ~ным сур’ёзе — на по́лном серьёзе;

у ~ным ро́зуме — в по́лном рассу́дке (уме́);

не ў ~ным ро́зуме — не в по́лном рассу́дке (уме́);

~ная ча́ша — по́лная ча́ша;

на ~ным хаду́ — на по́лном ходу́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по́ўны, ‑ая, ‑ае; повен, поўна.

1. Напоўнены да самага верху, да самых берагоў. — А ты не бядуй, — уцешыла дзяўчынка Косціка. — У наступны раз я навучу цябе, як зачараваць гарлачык. Тады набярэш поўны. Даніленка. Па дарозе .. [Сцяпана Карпавіча] дагнаў грузавік з поўным кузавам залацістай пшаніцы. Капусцін. // Які змясціў у сабе найбольшую магчымую колькасць каго‑, чаго‑н. Назаўтра ў нас была поўная хата людзей. Дамашэвіч. // Які ўмясціў у сябе многа каго‑, чаго‑н. Шумелі сады, поўныя вясёлых птушак. Якімовіч. Цёпла там і там прастор, Небасхіл там повен зор. Чарот.

2. перан.; чаго, чым. Цалкам ахоплены чым‑н., прасякнуты чым‑н. Гутарка так і лілася, так і сакатала, і гутарка самая прыязная, поўная спачування. Колас. // Які яскрава выяўляе пачуццё, перажыванне (пра вочы, погляд і пад.). Твары дзявочыя, поўныя ласкі, Ўдаль пазіралі, дзе постаць была. Гурло. [Міхасёвы] круглыя цёмныя вочкі былі поўныя ціхіх думак.. Колас.

3. Які праяўляецца не часткова, а поўнасцю. Разгром матарызаванай нямецкай часці быў поўны. Чорны. // Нічым не абмежаваны. [Таццяна:] — Ты ж цяпер у сваёй хаце, поўная гаспадыня. Зарэцкі.

4. Які дасягнуў адпаведнай нормы. Поўных васемнаццаць год. // Ва ўсім аб’ёме, увесь. Поўны збор твораў. // Завершаны, даведзены да канца. Не хапала да поўнага баявога выгляду толькі шаблі. Лынькоў. // Вычарпальны. Поўныя звесткі.

5. Які дасягнуў найвышэйшага развіцця, граніцы. Да наступлення поўнай цемры мы прайшлі возера і дабраліся да крутога лясістага берага. Шамякін. // Найвышэйшы, максімальны (пра хуткасць, сілу і пад.). Шафёр ўключыў поўную скорасць. Якімовіч. // Не прыглушаны, на ўсю сілу (пра голас, гук і пад.). І раптам: і свіст і крыкі. Здаецца, сама ноч загалёкала на ўсё поўнае горла. Баранавых.

6. У меру тоўсты, сыты. З гэтага дня завязалася наша цеснае сяброўства з Юркам, а потым і з той поўнай нізенькай жанчынай. Васілевіч. / Пра часткі цела, твару. Шарсцяны світар шчыльна аблягаў поўныя грудзі і круглыя плечы. Мележ.

•••

Поўны месяц гл. месяц.

Поўныя прыметнікі гл. прыметнік.

Дыхнуць на поўныя грудзі гл. дыхнуць.

На поўным газе гл. газ.

На поўны рот гл. рот.

Поўнай жменяй гл. жменя.

Поўнаю мераю (плаціць) гл. мера.

Поўная чаша гл. чаша.

Поўны кораб гл. кораб.

Пры поўнай амуніцыі гл. амуніцыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

По́ўны ’напоўнены да самага верху, перапоўнены’, ’цалкам ахоплены’, ’тоўсты’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сл. ПЗБ, Ян., ТС, Бяльк.), ’цэлы’ (Бяльк.), по́вен ’поўны’, ’вельмі многа’ (валож., в.-дзв., Сл. ПЗБ), ст.-бел. полный, укр. по́вний, рус. по́лный, польск. pełny, в.-луж. połny, н.-луж. połny, палаб. påu̯në, чэш., слав. plný, славен. pȏln, серб.-харв. пу̏н, балг. пълн, макед. полн, ст.-сл. плънъ. Прасл. *pъlnъ, *pъlnъjь (< і.-е. *pl̥‑no‑s ’поўны’); роднаснае літ. pìlnas ’поўны’, pìlti ’наліваць’, прус. pilnan ’цэлае’, англ. full, франц. plejn, інд. prāna‑ і pūrnás ’поўны’, ст.-грэч. πλήρης, лац. pleo ’напаўняю’ (параўн. кампле́кт), plēnus, ням. Fülle, voll — ад кораня са значэннем ’напаўняць, наліваць’ (Глухак, 512; Брукнер, 402; Фасмер, 3, 312, з літ-рай).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

по́ўны-паўню́сенькі

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. по́ўны-паўню́сенькі по́ўны-паўню́сенькая по́ўны-паўню́сенькае по́ўны-паўню́сенькія
Р. по́ўны-паўню́сенькага по́ўны-паўню́сенькай
по́ўны-паўню́сенькае		 по́ўны-паўню́сенькага по́ўны-паўню́сенькіх
Д. по́ўны-паўню́сенькаму по́ўны-паўню́сенькай по́ўны-паўню́сенькаму по́ўны-паўню́сенькім
В. по́ўны-паўню́сенькі (неадуш.)
по́ўны-паўню́сенькага (адуш.)		 по́ўны-паўню́сенькую по́ўны-паўню́сенькае по́ўны-паўню́сенькія (неадуш.)
по́ўны-паўню́сенькіх (адуш.)
Т. по́ўны-паўню́сенькім по́ўны-паўню́сенькай
по́ўны-паўню́сенькаю		 по́ўны-паўню́сенькім по́ўны-паўню́сенькімі
М. по́ўны-паўню́сенькім по́ўны-паўню́сенькай по́ўны-паўню́сенькім по́ўны-паўню́сенькіх

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

поўны, напоўнены, набіты, забіты □ як завязаць, аж трашчыць

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

благогове́йный по́ўны глыбо́кай паша́ны, по́ўны глыбо́кай пава́гі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пухна́цік

‘тоўсты, поўны чалавек; ласкальна пра ката´’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. пухна́цік пухна́цікі
Р. пухна́ціка пухна́цікаў
Д. пухна́ціку пухна́цікам
В. пухна́ціка пухна́цікаў
Т. пухна́цікам пухна́цікамі
М. пухна́ціку пухна́ціках

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

пухна́цік

‘тоўсты, поўны чалавек; ласкальна пра ката´’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. пухна́цік пухна́цікі
Р. пухна́ціка пухна́цікаў
Д. пухна́ціку пухна́цікам
В. пухна́ціка пухна́цікаў
Т. пухна́цікам пухна́цікамі
М. пухна́ціку пухна́ціках

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)