по́ўнач
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне
|
адз. |
| Н. |
по́ўнач |
| Р. |
по́ўначы |
| Д. |
по́ўначы |
| В. |
по́ўнач |
| Т. |
по́ўначчу |
| М. |
по́ўначы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
по́ўнач², -ы, ж.
Сярэдзіна ночы, якая адпавядае 12 гадзінам ночы.
Глухая п.
Былоза п.
|| прым. паўно́чны, -ая, -ае.
П. час.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́ўнач¹, -ы, ж.
1. Адзін з чатырох напрамкаў свету, супрацьлеглы поўдню, у бок якога накіравана намагнічаная стрэлка компаса.
З поўначы дзьмуў халодны вецер.
2. Мясцовасць, што ляжыць у гэтым напрамку.
На поўначы Беларусі.
3. Мясцовасць з халодным, суровым кліматам.
Расліннасць поўначы.
|| прым. паўно́чны, -ая, -ае.
Паўночнае ззянне (палярнае).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́ўнач
I ж., в разн. знач. се́вер м.;
на п. ад Мі́нска — к се́веру от Ми́нска
II ж. (середина ночи) по́лночь
III (По́ўнач) (самая северная территория Европы и Азии и полярная область) м. Се́вер;
наро́ды По́ўначы — наро́ды Се́вера;
раслі́ннасць По́ўначы — растите́льность Се́вера
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́ўнач 1, ‑ы, ж.
1. Адзін з чатырох напрамкаў свету, супрацьлеглы поўдню. Я паспрабаваў абмацваць дрэвы ў надзеі на тое, што па імху на ствалах вызначу поўдзень і поўнач. Анісаў. Увесь май з поўначы налятаў калючы вецер, сек буйным дажджом адубелую за зіму зямлю. Асіпенка. На поўначы святлела паласа суцэльнай зары. Брыль. // Мясцовасць, частка краіны, мацерыка, размешчаная ў гэтым напрамку. Поўнач СССР.
2. Мясцовасць, краіна з халодным кліматам. // (з вялікай літары). Палярная зона зямнога шара; Арктыка.
по́ўнач 2, ‑ы, ж.
Сярэдзіна ночы, 12 гадзін ночы. Было за поўнач, калі скончыўся сход. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́ўнач, по́ўныч, пуовночь, по́ўноч ’глыбокая ноч, сярэдзіна ночы’, ’адзін з напрамкаў свету’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Мік., Бес., Шат., Касп., Бяльк., ТС), ст.-бел. полночь ’сярэдзіна ночы’, ’напрамак свету’, полнощь ’напрамак свету’, укр. пі́вніч ’поўнач (напрамак свету, сярэдзіна ночы)’, рус. по́лночь ’поўнач (напрамак свету)’, польск. północ ’палова ночы; напрамак свету’, чэш. půlnoc ’сярэдзіна ночы’, славац. polnoc ’тс’, в.-луж. połnóc ’сярэдзіна ночы; напрамак свету’, н.-луж. połnoc ’тс’, серб.-харв. по́ноћ ’сярэдзіна ночы’, славен. pólnoč ’тс’, балг. полуно́щ ’тс’, макед. полноќ ’тс’, ст.-слав. полоумошти ’пасярод ночы’, ’поўнач’. Прасл. *polъnoltь, *polunoktь ’сярэдзіна ночы’ ад *polъ‑/polu‑ (гл. паў-) і *noktь (гл. ноч). Ужыванне назваў частак сутак для перадачы напрамкаў свету характэрнае для шэрагу індаеўрапейцах і неіндаеўрапейскіх моў, параўн. ням. Mitternacht ’поўнач (напрамак свету; сярэдзіна ночы)’ (Ніканаў, Этимология–1984, 163). Мяркуецца, назва поўнач у абодвух значэннях з’яўляецца паралельным утварэннем да сапраўднай “салярнай” назвы — поўдзень (гл.), якая аб’ядноўвала ў сваім значэнні астранамічна-часавае і геаграфічна-арыентацыйнае паняцці (Німчук, Давньорус., 47).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хадня́, -і́, ж. (разм.).
Хада, хаджэнне.
Пад поўнач х. заціхла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
се́вернее нареч. сравн. ст. на по́ўнач ад…; больш на по́ўнач;
се́вернее Москвы́ на по́ўнач ад Масквы́;
э́та доро́га се́вернее гэ́та даро́га больш на по́ўнач.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)