Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
по́ўнач², -ы, ж.
Сярэдзіна ночы, якая адпавядае 12 гадзінам ночы.
Глухая п.
Былоза п.
|| прым.паўно́чны, -ая, -ае.
П. час.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́ўнач¹, -ы, ж.
1. Адзін з чатырох напрамкаў свету, супрацьлеглы поўдню, у бок якога накіравана намагнічаная стрэлка компаса.
З поўначы дзьмуў халодны вецер.
2. Мясцовасць, што ляжыць у гэтым напрамку.
На поўначы Беларусі.
3. Мясцовасць з халодным, суровым кліматам.
Расліннасць поўначы.
|| прым.паўно́чны, -ая, -ае.
Паўночнае ззянне (палярнае).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́ўнач
Iж., в разн. знач. се́вер м.;
на п. ад Мі́нска — к се́веру от Ми́нска
IIж. (середина ночи) по́лночь
III (По́ўнач) (самая северная территория Европы и Азии и полярная область) м. Се́вер;
наро́ды По́ўначы — наро́ды Се́вера;
раслі́ннасць По́ўначы — растите́льность Се́вера
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́ўнач1, ‑ы, ж.
1. Адзін з чатырох напрамкаў свету, супрацьлеглы поўдню. Я паспрабаваў абмацваць дрэвы ў надзеі на тое, што па імху на ствалах вызначу поўдзень і поўнач.Анісаў.Увесь май з поўначы налятаў калючы вецер, сек буйным дажджом адубелую за зіму зямлю.Асіпенка.На поўначы святлела паласа суцэльнай зары.Брыль.// Мясцовасць, частка краіны, мацерыка, размешчаная ў гэтым напрамку. Поўнач СССР.
2. Мясцовасць, краіна з халодным кліматам. //(з вялікай літары). Палярная зона зямнога шара; Арктыка.
по́ўнач2, ‑ы, ж.
Сярэдзіна ночы, 12 гадзін ночы. Было за поўнач, калі скончыўся сход.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
по́ўначIIж Mítternacht f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
по́ўначIжгеагр Nórden m -s; Nord m -(e)s;
на по́ўнач ge(ge)n Nórden, nach Nórden, nórdwärts;
на по́ўнач адчаго-н nördlich von (D)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
По́ўнач, по́ўныч, пуовночь, по́ўноч ’глыбокая ноч, сярэдзіна ночы’, ’адзін з напрамкаў свету’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Мік., Бес., Шат., Касп., Бяльк., ТС), ст.-бел.полночь ’сярэдзіна ночы’, ’напрамак свету’, полнощь ’напрамак свету’, укр.пі́вніч ’поўнач (напрамак свету, сярэдзіна ночы)’, рус.по́лночь ’поўнач (напрамак свету)’, польск.północ ’палова ночы; напрамак свету’, чэш.půlnoc ’сярэдзіна ночы’, славац.polnoc ’тс’, в.-луж.połnóc ’сярэдзіна ночы; напрамак свету’, н.-луж.połnoc ’тс’, серб.-харв.по́ноћ ’сярэдзіна ночы’, славен.pólnoč ’тс’, балг.полуно́щ ’тс’, макед.полноќ ’тс’, ст.-слав.полоумошти ’пасярод ночы’, ’поўнач’. Прасл.*polъnoltь, *polunoktь ’сярэдзіна ночы’ ад *polъ‑/polu‑ (гл. паў-) і *noktь (гл. ноч). Ужыванне назваў частак сутак для перадачы напрамкаў свету характэрнае для шэрагу індаеўрапейцах і неіндаеўрапейскіх моў, параўн. ням.Mitternacht ’поўнач (напрамак свету; сярэдзіна ночы)’ (Ніканаў, Этимология–1984, 163). Мяркуецца, назва поўнач у абодвух значэннях з’яўляецца паралельным утварэннем да сапраўднай “салярнай” назвы — поўдзень (гл.), якая аб’ядноўвала ў сваім значэнні астранамічна-часавае і геаграфічна-арыентацыйнае паняцці (Німчук, Давньорус., 47).