плява́ць, плюю́, плюе́ш, плюе́; плюём, плюяце́, плюю́ць; плюй; незак.
1. Выкідваць з рота сліну.
П. на падлогу.
2. перан., на каго-што. Зусім не лічачыся з кім-, чым-н., паказваць пагардлівую абыякавасць (разм.).
П. ён хацеў на ваша папярэджанне.
3. у знач. вык. Выражае абыякавыя або пагардлівыя адносіны да чаго-н. (разм.).
Суседзі злуюцца, а мне п.!
|| зак. наплява́ць, -люю́, -люе́ш, -люе́; -люём, -люяце́, -люю́ць; -лю́й.
|| аднакр. плю́нуць, -ну, -неш, -не; плюнь (да 1 і 2 знач.).
П. няма куды (таксама перан.: вельмі цесна; разм.).
◊
Раз плюнуць (разм.) — нічога не значыць, вельмі лёгка зрабіць што-н.
Яму гэта раз п.
|| наз. плява́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
плява́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
плюю́ |
плюё́м |
| 2-я ас. |
плюе́ш |
плюяце́ |
| 3-я ас. |
плюе́ |
плюю́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
плява́ў |
плява́лі |
| ж. |
плява́ла |
| н. |
плява́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
плю́й |
плю́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
плюючы́ |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
плява́ць несов., прям., перен. плева́ть;
◊ п. на ўсё — плева́ть на всё;
п. у столь — плева́ть в потоло́к;
не плюй у кало́дзеж — давядзе́цца вады́ напі́цца — посл. не плюй в коло́дец — пригоди́тся воды́ напи́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
плява́ць, плюю, плюеш, плюе; плюём, плюяце; незак.
1. Выкідваць, выдаляць з рота сліну, макроту і пад. Дубовік ведаў, што Доўнар ненавідзіць яго, таму і ішоў ззаду, каб не пападацца яму на вочы, а той штохвілінна азіраўся, зняважліва пляваў на снег і мармытаў нешта ўпаўголаса. Чарнышэвіч. [Стары] курыў і пляваў сабе пад ногі. Чорны.
2. перан.; на каго-што. Разм. Адносіцца да каго‑, чаго‑н. з пагардай, зусім не лічыцца з кім, чым‑н. Наогул, як гэта можна пляваць на тое, што зрабіў рабочы чалавек! Шахавец. // інф. пляваць у знач. безас. Усё адно, усё роўна. — У-у, зараза! — прасіпеў Ягор услед Піню. — Што чалавек загінуў, яму пляваць. Каня шкадуе. Корбан.
•••
Пляваць у вочы — зневажаць каго‑н.
Пляваць у столь — нічога не рабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Плява́ць ’выдаляць з рота сліну, макроту і пад.’ (ТСБМ). Да плю́ваць (гл.), якое (з прасл. *pju‑va‑ti) з’яўляецца ітэратыўным ад *pjъv‑a‑ti > ст.-слав. пльвати, ст.-чэш. pľvati, польск. plwać, рус. плевать. Мяккае лʼ у гэтых формах не эпентэтычнае, а з’явілася паводле аналогіі з *blьvati > бляваць (гл.) (Махэк₂, 461; Фасмер, 3, 291; Банькоўскі, 2, 613) ці мае гукапераймальны характар (Брукнер, 419; Фасмер, 3, 291). Сюды ж: плёвалка ’плявальніца’ (Шат.) і, магчыма, плёваць ’біцца (пра сэрца)’ (брагін., Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
плява́цца, плюю́ся, плюе́шся, плюе́цца; плюёмся, плюяце́ся, плюю́цца; плю́йся; незак.
1. Мець звычку пляваць (у 1 знач.).
Кінь п.!
2. Пляваць на каго-н. ці адзін на другога.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расплява́цца, ‑плююся, ‑плюешся, ‑плюецца; зак.
Разм. Пачаць многа пляваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даплё́ўваць
‘скончыць пляваць; дасягнуць пляўком да чаго-небудзь’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
даплё́ўваю |
даплё́ўваем |
| 2-я ас. |
даплё́ўваеш |
даплё́ўваеце |
| 3-я ас. |
даплё́ўвае |
даплё́ўваюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
даплё́ўваў |
даплё́ўвалі |
| ж. |
даплё́ўвала |
| н. |
даплё́ўвала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
даплё́ўвай |
даплё́ўвайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
даплё́ўваючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)