паты́ліца, -ы, мн. -ы, -ліц, ж.
Задняя частка чэрапа, галавы.
Ссунуць шапку на патыліцу.
Чухаць патыліцу (таксама перан.: быць заклапочаным чым-н.; разм.).
|| прым. паты́лічны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паты́ліца
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
паты́ліца |
паты́ліцы |
| Р. |
паты́ліцы |
паты́ліц |
| Д. |
паты́ліцы |
паты́ліцам |
| В. |
паты́ліцу |
паты́ліцы |
| Т. |
паты́ліцай
паты́ліцаю |
паты́ліцамі |
| М. |
паты́ліцы |
паты́ліцах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
паты́ліца ж. заты́лок м.;
◊ пачу́хаць ~цу — почеса́ть заты́лок
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паты́ліца, ‑ы, ж.
Задняя частка галавы. [Раман] шпарка хадзіў за плугам і толькі на заваротах выціраў мокры лоб, адсоўваючы на патыліцу шапку. Колас. Квяцістая хустачка .. [Зосі] з’ехала на плечы, адкрыўшы гладка зачасаныя цёмныя валасы, заплеценыя ў косы і завязаныя ў вузел на патыліцы. Хадкевіч.
•••
Чухаць патыліцу гл. чухаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паты́ліца, поты́ліця, потэ́лыца ’задняя частка галавы’ (ТСБМ, Нас., Грыг., Гарэц., Мат. Гродз., Мядзв., Яруш., Бес., Мал., Булг., Шпіл., Дразд., Шат., Касп., Сл. ПЗБ. Растарг.). Укр. поти́лиця, польск. potylica. Бел.-укр.-польск. ізалекса po‑tyl‑ic‑a. Да тыл < прасл. tyti ’становіцца тоўстым, тлустым, тлусцець’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
поты́лица обл. паты́ліца, -цы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
загры́вак, ‑грыўка, м.
Ніжняя частка грывы, якая прылягае да карка. // Задняя частка шыі ў жывёл. Поўсць на пукатым загрыўку аўчаркі тапырылася. Беразняк. // Разм. Патыліца.
•••
Даць па загрыўку гл. даць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Матылі́к, матылі́ца ’патыліца’ (Нас.). Паводле Мяркулавай (Этимология–74, 74), тут можна бачыць экспрэсіўны прэфікс ма‑ пры затылак, патыліца. Такі ж прэфікс і ў мотлах, моташна (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паты́лак ’задняя частка галавы’ (гом., Мат. Гом.). Рус. поты́лок ’удар па патыліцы’; пск., цвяр. ’патыліца, карак у скаціны’, серб.-харв. по̀тиљак ’патыліца’. Прасл. архаізм роtуlъкъ. Да тыл (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заты́лок м. паты́ліца, -цы ж.;
◊
станови́ться в заты́лок станаві́цца адзі́н за другі́м (за адны́м);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)