парашо́к

‘доза лякарства’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. парашо́к парашкі́
Р. парашка́ парашко́ў
Д. парашку́ парашка́м
В. парашо́к парашкі́
Т. парашко́м парашка́мі
М. парашку́ парашка́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

парашо́к

‘працёртае на дробныя частачкі цвёрдае рэчыва’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. парашо́к парашкі́
Р. парашку́ парашко́ў
Д. парашку́ парашка́м
В. парашо́к парашкі́
Т. парашко́м парашка́мі
М. парашку́ парашка́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

прэс-парашо́к

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. прэс-парашо́к прэс-парашкі́
Р. прэс-парашку́ прэс-парашко́ў
Д. прэс-парашку́ прэс-парашка́м
В. прэс-парашо́к прэс-парашкі́
Т. прэс-парашко́м прэс-парашка́мі
М. прэс-парашку́ прэс-парашка́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

усыпля́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Уст. Снатворны. Усыпляльныя парашкі.

2. Які выклікае сон, садзейнічае ўсыпленню. Усыпляльны шум дажджу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Про́шкі ’парашкі’ (шальч., Сл. ПЗБ), ст.-бел. прошекъ ’парашок’. З польск. proszek, proszki ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Но́сніца ’насоўка’ (Сл. ЦРБ). Мясцовае ўтварэнне ад нос, параўн. аднбснік ’тс’ (Сл. ЦРБ, Сад носа; параўн. ад галавы (парашкі) і пад.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

хі́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да хіны, уласцівы ёй. Хінны смак. Хінны пах. // Які ўтрымлівае хіну, хінін (пра дрэва). Хіннае дрэва.

2. Прыгатаваны з хіны, з хінай. Хінная вада. Хінныя парашкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэцэ́пт, -а, М -пце, мн. -ы, -аў, м.

1. Прадпісанне ўрача аб саставе лякарства, яго прыгатаванні і спосабе прымянення.

Выпісаць р. на парашкі.

Водпуск лякарстваў па рэцэптах.

Р. на акуляры.

2. Спосаб прыгатавання чаго-н.

Кулінарныя рэцэпты.

Р. варкі грыбоў.

3. перан. Настаўленне, парада, як дзейнічаць у тым ці іншым выпадку.

Цяжка даць р. на ўсе выпадкі жыцця.

|| прым. рэцэ́птавы, -ая, -ае (да 1 знач.), рэцэ́птны, -ая, -ае (да 1 знач.) і рэцэпту́рны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Рэцэптавы або рэцэптны бланк.

Рэцэптурны аддзел (у аптэцы).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

парашо́к, ‑шку і ‑шка; мн. парашкі, ‑оў, м.

1. ‑шку. Расцёртае на дробныя частачкі цвёрдае рэчыва. Мыльны парашок. Зубны парашок.

2. ‑шка. Лекавае рэчыва пэўнай дазіроўкі ў раздробленым выглядзе. Марцін тым часам даў старому парашок і сказаў: — Паляжаць трэба, дзядзька Юстынь. Чарнышэвіч.

•••

Персідскі парашок (уст.) — парашок для знішчэння блох і клапоў.

Сцерці ў (на) парашок гл. сцерці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уці́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. уціх, ‑ла; зак.

1. Спыніцца; перастаць гучаць (пра гукі шум і пад.). Шум уціх. Страляніна ўціхла. □ Успыхнулі і ўціхлі апладысменты, паўз Віцю прашмыгнулі танцоры, якія толькі што выступалі. Марціновіч.

2. Аслабець у сіле, дзеянні (пра стыхійныя з’явы). Уціхла навальніца. □ Вецер уціх, пацяплела, з лагчыны цераз пуці сунуліся шэрыя космы туману. Быкаў. Уціхла, прайшлі завіруха, Замоўклі басістыя громы. Колас. / Пра напружанасць дзеянняў, падзей. Спрэчкі ўціхлі ў хаце. / Пра боль, праяўленне хваробы. Доктар прыпісаў хлапчуку кампрэсы, парашкі і наказаў ляжаць нерухома да таго часу, пакуль уціхнуць болі. Кулакоўскі. Праз некалькі дзён боль уціх, успаміны пра страшнае — адышлі. Брыль.

3. Супакоіцца, перастаць плакаць, крычаць, злавацца і пад. Хлопчык плакаў доўга, змогся і ўціх.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)