павуці́на, -ы, мн. -ы, -ці́н, ж.
Сетка з тонкіх нітак, утвораная з клейкага рэчыва, якое выдзяляецца павуком.
Плесці павуціну.
П. хлусні (перан.).
|| памянш. павуці́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
|| прым. павуці́нны, -ая, -ае і павуці́навы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
павуці́на ж., прям., перен. паути́на
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
павуці́на, ‑ы, ж.
1. Сетка з тонкіх нітак або асобная тонкая нітка, утвораная з клейкага рэчыва, якое выдзяляецца павуком. Павуціна плялася ад бэлькі да бэлькі. Бядуля. У кляновых лісцях віснуць павуціны. Куляшоў.
2. перан. Тое, што падобна на такую сетку, нагадвае яе. Павуціна правадоў. Павуціна маршчын. □ Так жа хацелася б змахнуць з таго акенца жалезную павуціну крат, .. разлупіць наросхрыст сцены вагона. Брыль.
3. перан. Тое, што падпарадкоўвае сабе, аблытвае каго‑н. Павуціна хлусні. Павуціна забабонаў. □ У іх фантазіі дзяцінай, Затканай страху павуцінай, Ўстаюць начныя страхі, здані. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Павуці́на (ТСБМ, Касп., Яруш., Сл. ПЗБ, Інстр. II), павучы́на (Нас., Бяльк., Яруш., Гарэц., Сл. ПЗБ), павуце́нне (Гарэц., Мал.), павучы́ніна (Др.-Падб., Гарэц.), павучэ́нне (Яруш.), павучы́нне (Др.-Падб., Інстр. II, Сл. ПЗБ) ’тс’. Прасл. paǫčina < paǫkъ. Форма з ч з’яўляецца агульнаслав., параўн. рус. павучи́на, укр. павучи́на, польск. pajęczyna, серб.-харв. па̏учина і г. д. Распаўсюджаны ва ўсх.-слав. мовах варыянт з ‑т‑ (рус. паути́на, укр. павути́на), як мяркуюць, узнік пазней у выніку кантамінацыі ст.-рус. паучина з рус. дыял. путина ’павучына’, звязанага са ст.-слав. пѫто (Фасмер, 3, 29). На думку Бадуэна дэ Куртэнэ (SF, 4, 52), т у форме паутина атрымалася пад уплывам слова паук, а Праабражэнскі (2, 28) дапускае змяшэнне з рус. тянуть (бел. цягнуць). Найбольш здавальняючым здаецца цяпер тлумачэнне Мартынава (вусн. паведамленне), што наяўнасць гэтых варыянтаў з’яўляецца вынікам змешвання ў праславянскім kʼ і tʼ у выніку моцнай акамадацыі, асабліва паказальнай у паўночным арэале ўсх.-слав. моў (Мартынаў. Слав. акам., 62 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павуці́нне, -я, н., зб.
Павуціна.
Зняць п.
Аблытаць павуціннем хлусні (перан.).
|| прым. павуці́нневы, -ая, -ае.
П. клешч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
павуці́нне, ‑я, н., зб.
Павуціна. Пад дахам было шмат павуціння. Бядуля. У небе свяціла сонца і плыло срабрыстае павуцінне. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паянчы́на, паянчы́ня ’павуціна’ (ігн., швянч., Сл. ПЗБ). З польск. pajęczyna ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паву́та, паўта ’павуцінне’ (Сл. Брэс.). Адваротнае ўтварэнне ад павуціна, павучына, з адсячэннем суф. ‑ім‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павуці́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да павуціны (у 1 знач.). Павуцінная сетка.
2. Такі, як павуціна (у 1 знач.). Павуцінныя ніткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павуці́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Памянш. да павуціна.
2. Вязанне або вышыўка, падобная на сетку.
•••
Вісець (ліпець) на павуцінцы гл. вісець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)