о́сь

часціца

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ось в разн. знач. вось, род. во́сі ж.;

пере́дняя ось пярэ́дняя вось;

ось враще́ния вось вярчэ́ння.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

папазбіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і чаго.

Разм. Збіраць доўга, неаднаразова; сабраць многа чаго‑н. [Костусь:] — Паедзем, татачка, у Парэчча! Ось там грыбоў папазбіраю! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папастраля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што, чаго і без дап.

Разм. Страляць многа, неаднаразова; пастраляць, настраляць многа каго‑, чаго‑н. [Міхал:] — Ось возьмем стрэльбы, пойдзем жыва Ды хоць у смак папастраляем І ўсіх глушцоў паразганяем! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

про́жар, ‑а, м.

Разм. груб. Пражэрлівы, прагны да яды чалавек. [Касперыч] варушыў сківіцамі, як жорнамі, малоў сала і хлеб, а потым, таксама па-воўчы, глытаў іх. І вочы яго блішчалі, як у воўка.. — Ось прожар, дык прожар! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

срэ́бранік, ‑а, м.

Тое, што і сярэбранік. [Нічыпар:] Ось! Так і ты, Нічыпар, не за трыццаць срэбранікаў, дык за ласкавы погляд пана маёра адцураўся брата, прадаў братавых дзяцей, жонку. Кучар. Чалавека можна падкупіць рознымі рэчамі: срэбраніка — звонам манеты, хціўца і себялюбца — пахвальбой. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

распява́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

1. Незак. да распець.

2. Спяваць гучна, весела. — Ка мне йшлі дзяўчаты, Кветкі мае рвалі, Жніўныя, вясельныя Песні распявалі. Русак. Ля ракі распяваў салоўка. Сіняўскі.

3. Вымаўляць нараспеў. — Ну што ось гэта вы, хлопцы? — распяваючы кожнае слова, працягнуў .. [Сямён]. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вось 1 (БРС, Нас., Гарэц., Касп., Бяльк., КЭС, КТС). Рус. ось, укр. вісь, род. скл. воси, ст.-рус., ц.-слав. ось, балг. ос, серб.-харв. о̑с, славен. ȏs, род. скл. osȋ, чэш., славац. os, польск. oś, в.-луж. wóska, н.-луж. wós, палаб. vüs. Генетычна тоеснымі да славянскіх форм з’яўляюцца літ. ašìs ’вось’, лат. ass, ст.-прус. assis, ст.-інд. ákṣaḥ м. р., авест. aša‑, лац. axis, ірл. aiss ’павозка’, грэч. ἄξων ’вось’, ст.-в.-ням. ahsa ж. р. ’вось’ (Траўтман, 14 і наст.; Праабражэнскі, 1, 667; Фасмер, 3, 168; Майргофер, 1, 16).

Вось 2 выкл. (БРС, Нас., Яруш., Гарэц., КЭС, Шат.), вося (Нас.). Рус. восе, ст.-рус. восе ’тс’. З во (гл.) і се ’вось, гэта’ (Фасмер, 1, 356). Сюды ж і вось ’потым’ (Жд., 1); параўн. рус. во́сеть ’нядаўна’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вось I ж., в разн. знач. ось;

пярэ́дняя в. — пере́дняя ось;

в. вярчэ́ння — ось враще́ния;

в. прае́кцыі — ось прое́кции;

в. паліты́чнага жыцця́ — ось полити́ческой жи́зни

вось II частица

1. указ. вот;

в. і ха́та — вот и дом;

ён хво́ры — в. чаму́ яго́ не віда́ць — он бо́лен — вот почему́ (поэ́тому) его́ не ви́дно;

2. усил. вот, -то;

гэ́тага в. я і хаце́ў — э́того вот (-то) я и хоте́л;

3. (при восклицании чаще в сочетании с дык) то́-то; вот так;

в. дык дзі́ва! — вот так чу́до!;

◊ в. табе́ і на! — вот тебе́ и на!;

в. табе́ раз! — вот тебе́ (те) раз!;

в. табе́ і... — вот тебе́ и...;

в. табе́ і ма́еш! — вот тебе́ и на!;

в. яно́ што! — вот оно́ что!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нагру́зка ж., в разн. знач. нагру́зка;

н. бярве́ння — нагру́зка брёвен;

грама́дская н. — обще́ственная нагру́зка;

кары́сная н. — поле́зная нагру́зка;

н. на вось — нагру́зка на ось

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)