нямы́, -а́я, -о́е.

1. Пазбаўлены здольнасці гаварыць.

Нямое дзіця.

Школа для нямых (наз.).

2. перан. Маўклівы, ціхі.

Нямая цішыня.

3. перан. Скрыты, затоены.

Н. папрок.

○

Нямая карта — вучэбная геаграфічная карта без абазначэння назваў.

Нямое кіно — неагучанае кіно.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

нямы́

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. нямы́ няма́я нямо́е нямы́я
Р. нямо́га нямо́й
нямо́е		 нямо́га нямы́х
Д. нямо́му нямо́й нямо́му нямы́м
В. нямы́ (неадуш.)
нямо́га (адуш.)		 няму́ю нямо́е нямы́я (неадуш.)
нямы́х (адуш.)
Т. нямы́м нямо́й
нямо́ю		 нямы́м нямы́мі
М. нямы́м нямо́й нямы́м нямы́х

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

нямы́

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз. мн.
м. -
Н. нямы́ нямы́я
Р. нямо́га нямы́х
Д. нямо́му нямы́м
В. нямо́га нямы́х
Т. нямы́м нямы́мі
М. нямы́м нямы́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

нямы́

1. прил., в разн. знач. немо́й; (исполненный тишины — ещё) безмо́лвный;

н. чалаве́к — немо́й челове́к;

няма́я цішыня́ — нема́я (безмо́лвная) тишина́;

2. в знач. сущ. немо́й;

○ няма́я а́збука — нема́я а́збука;

няма́я ка́рта — нема́я ка́рта;

нямо́е кіно́ — немо́е кино́;

◊ н. як ры́ба — нем (немо́й) как ры́ба

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нямы́, ‑ая, ‑ое.

1. Пазбаўлены здольнасці гаварыць. Нямое дзіця. □ Спачатку я нават не ведаў, што там жаўцее, а потым успомніў, што гэта новы зруб нямога Паўла. Кулакоўскі. / у знач. наз. нямы́, ‑ога, м.; няма́я, ‑ой, ж. перан. Маўклівы, ціхі. Навокал — нямыя сосны, далей — гушчар. Карпюк. Скуты холадам даліны, Луг ляжыць нямы. Колас.

2. перан. Скрыты, затоены. Таня з нямым папрокам утаропілася ў Веру. Машара. У дзвярах стаіць маці. У яе посны выраз твару, у блеклых вачах нямое запытанне. Лынькоў.

•••

Нямая карта гл. карта.

Нямое кіно гл. кіно.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Нямы́ і не́мы ’пазбаўлены здольнасці гаварыць’ (Нас., Яруш., Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), часам нямы́ ’тс’, але не́мы ’страшны, замагільны’ (Некр.), параўн., аднак, раве́ нямы́м голасам (Багд. 63), не́мы, нему́ ’няздольны гаварыць; знямелы, нерухомы’, немы́м го́ласам (духом) ’страшна, дзіка’ (ТС), укр. німи́й ’нямы, безгалосы’, рус. немо́й, польск. niemy, чэш. němý, славац. nemý, в.- і н.-луж. němy, славен. nȇm, серб.-харв. не̑м, макед. нем, балг. ням. Выводзяць на аснове дысіміляцыі з першапачатковага *měmъ ’які заікаецца, невыразна гаворыць’, што суадносіцца з лат. mēms ’нямы’, męmulis ’заіка’, хец. memaƕƕi ’гавару’, параўн. таксама ням. mummeln ’заікацца’, швед. mimra ’варухаць губамі’ і пад. (Фасмер, 3, 63; Бязлай, 2, 219); у аснове — гукаперайманне, як і ў славац. nemtať, чэш. mumlali, польск. momotać ’невыразна гаварыць, бурчаць і пад.’ (Махэк₂, 395). Значэнне ’дзікі, замагільны (голас)’ выводзіцца з ’незразумелы, неартыкуляваны’. Малаверагодна вывядзенне рус. немой ад кораня *nem‑ ’гнуць’, што звязваецца з рэлігійнымі дзеяннямі, адкуль лац. nemuš ’святы гай’, грэч. νεμος ’гай, лес’ і пад. (Макоўскі, Мир сл. и знач., 134). Гл. таксама Улашын, ZfSlPh, 6, 368–372.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

не́мец², -мца, мн. -мцы, -мцаў, м. (разм.).

Нямы мужчына.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

слепаглуханямы́, -а́я, -о́е (спец.).

Пазбаўлены зроку, слыху і нямы.

Школа-інтэрнат для слепаглуханямых (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

без’язы́кі, -ая, -ае.

1. Які не валодае мовай, нямы.

2. перан. Які не ўмее добра, свабодна гаварыць.

|| наз. без’язы́касць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

не́мец ​1,

гл. немцы.

не́мец ​2, ‑мца, м.

Разм. Нямы мужчына.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)