накі́нуцца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
накі́нуся |
накі́немся |
| 2-я ас. |
накі́нешся |
накі́нецеся |
| 3-я ас. |
накі́нецца |
накі́нуцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
накі́нуўся |
накі́нуліся |
| ж. |
накі́нулася |
| н. |
накі́нулася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
накі́нься |
накі́ньцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
накі́нуўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
накі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.
1. на каго (што). Кінуўшыся, напасці на каго-н.
Ваўкі накінуліся на авечак.
2. на каго (што). Пачаць раптам папракаць, лаяць каго-н.
Н. на чалавека з лаянкай.
3. на што. Пачаць з азартам, прагнасцю што-н. рабіць.
Н. на ежу.
|| незак. накіда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і накі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
накі́нуцца сов., в разн. знач. набро́ситься, наки́нуться; (перен. — ещё) обру́шиться;
саба́ка ~нуўся на незнаёмца — соба́ка набро́силась (наки́нулась) на незнако́мца;
н. на яду́ — набро́ситься (наки́нуться) на еду́;
н. з пыта́ннямі — набро́ситься (наки́нуться) с вопро́сами
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
накі́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак., на каго-што.
1. Кінуўшыся, напасці на каго‑н. Сабака накінуўся на чалавека. □ Паліцыя пакінула падворкі, з нагайкамі накінулася на людзей. Пестрак. Аднекуль зверху на буслоў накінуліся два буйныя драпежнікі. Самусенка.
2. Пачаць раптам папракаць, лаяць каго‑н. — Вечна ты не верыш! — накінулася на.. [Ахметку] Люся. — І не сорамна табе? Даніленка. — А вы што стаіце. .. Годзе абіваць бокі, — накінулася раптам на ўсіх разгневана Малання. Мележ.
3. Пачаць з азартам, прагнасцю што‑н. рабіць. Накінуцца на кнігі. Накінуцца на ежу. □ Андрэй з нейкай лютасцю накінуўся на работу. Шахавец. Вёска хадзіла цяпер па ягады, а на грыбы яна накінецца пазней, калі баравікі пойдуць. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наки́нуться накі́нуцца, напа́сці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
набро́ситься накі́нуцца; (напасть) напа́сці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
напусти́ться разг. (накинуться) накі́нуцца; (напасть) напа́сці, навалі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́зверыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак. (разм.).
Моцна, пераходзячы на крык, накінуцца на каго-н. (з папрокамі, лаянкай і пад.) або паглядзець са злосцю на каго-н.
|| незак. вызвяра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навалі́цца, -валю́ся, -ва́лішся, -ва́ліцца; зак.
1. Налегчы сваім цяжарам на што-н.
Н. на стол.
2. перан. Дружна ўзяцца за якую-н. работу; з прагнасцю накінуцца на што-н.
Н. на вучобу.
Хлопцы дружна наваліліся на клёцкі.
3. Напасці, накінуцца на каго-, што-н.
Н. на пазіцыі ворага.
Наваліліся ўсе на аднаго.
4. Падаючы, насыпацца (пра многае; разм.).
Навалілася яблыкаў за ноч.
5. перан. Змарыць (пра сон, спёку і пад.).
Сон наваліўся.
6. перан. Спасцігнуць, нечакана напаткаць.
Хвароба навалілася.
7. перан. Нахлынуць, сабрацца ў вялікай колькасці.
Пад канец тыдня навалілася столькі работы.
8. Накінуцца на каго-н. з лаянкай (разм.).
Ён мог ні за што н. на чалавека.
|| незак. нава́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каршу́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
Вялікая драпежная птушка сямейства ястрабіных з доўгімі крыламі і загнутай дзюбай.
◊
Каршуном наляцець — злосна і хутка накінуцца, напасці на каго-н.
|| прым. каршуно́вы, -ая, -ае.
Каршуновая дзюба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)