нажыва́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нажыва́юся |
нажыва́емся |
| 2-я ас. |
нажыва́ешся |
нажыва́ецеся |
| 3-я ас. |
нажыва́ецца |
нажыва́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
нажыва́ўся |
нажыва́ліся |
| ж. |
нажыва́лася |
| н. |
нажыва́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нажыва́йся |
нажыва́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
нажыва́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нажыва́цца несов., возвр., страд. нажива́ться; см. нажы́цца, нажыва́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нажыва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да нажыцца.
2. Зал. да нажываць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нажы́цца, -жыву́ся, -жыве́шся, -жыве́цца; -жывёмся, -жывяце́ся, -жыву́цца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць набытым у выніку практыкі.
Вопыт з гадамі нажывецца.
2. на чым. Атрымаць прыбытак, абагаціцца.
Н. на чужым горы.
Н. на махінацыях.
3. Пражыць доўгі час, многа пажыць (разм.).
Нажыўся за свой век, усяго пабачыў.
|| незак. нажыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нажива́ться возвр., страд. нажыва́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жывагло́т, -а, М -ло́це, мн. -ы, -аў, м. (разм.).
Бязлітасны і жорсткі чалавек, здатны прыцясняць людзей і нажывацца за іх кошт.
|| ж. жывагло́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.
|| прым. жывагло́цкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грэць, грэ́ю, грэ́еш, грэ́е; грэ́ты; незак.
1. Перадаваць сваю цеплыню.
Сонца грэе.
2. Рабіць цёплым, награваць.
Г. малако.
3. Захоўваць цеплыню, засцерагаць ад холаду.
Кажух грэе добра.
4. перан. Супакойваць, суцяшаць.
Г. сэрца.
Грэюць матуліны вочы.
◊
Грэць рукі на чым (разм., неадабр.) — нажывацца несумленным спосабам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.
1. Харчавацца і здабываць харчаванне.
Ластаўкі жывяцца насякомымі.
Ж. падзённай работай.
2. Забяспечвацца ўсім неабходным для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці.
Тканкі чалавечага арганізма жывяцца кіслародам.
Расліны жывяцца сокамі з зямлі.
3. Мець для сябе выгаду, карысць; нажывацца.
Ж. з чужога мазаля.
|| наз. жыўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грэць, грэю, грэеш, грэе; незак., каго-што і без дап.
1. Перадаваць сваю цеплыню; саграваць. Сонца грэе. Печ добра грэе кватэру. □ Шчыльна прытуліўшыся,.. [хлопчыкі] маглі грэць адзін аднаго. Маўр. // Захоўваць цеплыню, засцерагаць ад холаду. Кажух добра грэе. □ Хоць вецер змоўк і стала зацішней, не грэе коўдра мне старых касцей. Дубоўка. // перан. Абнадзейваць, паднімаць настрой. Помні.. Слова, што ў любой нягодзе грэла Кожную пакутную душу. Кірэенка. Прабіраючыся па сумётат дахаты, .. [Дзіма] грэе сябе марай аб шчаслівай будучыні. Якімовіч.
2. Рабіць цёплым, гарачым; награваць. Грэць чай. □ У хаце.. Сабастыяніха грэла на камінку ваду. Чорны.
3. Разм. Біць. — У-у, ты, бесхрыбетны! — і Марцін грэў Станіслава па плячах кулаком. Карпюк.
•••
Грэць рукі — нажывацца несумленным спосабам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.
1. Карміцца, харчавацца. [Родны:] Што ж, тыгр — звер, як звер. Яму так прыродай вызначана — жывіцца мясам. Крапіва. Наступалі голад і смага. Байцы жывіліся жменяй макухі, дзесяткам гарошын. «Звязда». // Здабываць сродкі для існавання. Людзі з трох вёсак займаліся вырабам гонты і гэтым жывіліся. Чорны. Што зарабіць Эльза, шыючы сукенкі пападзянкам, тым толькі і жывілася з бацькамі. Гарэцкі.
2. Забяспечвацца тым, што неабходна для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці. Ірвецца [расток] да святла, расце бясконца І п’е зямлі сыры духмяны сок, І жывіцца магутнай сілай сонца... З. Астапенка. Маторы ў майстэрнях жывяцца электрычнай энергіяй. Шахавец. // перан. Падтрымліваць, узмацняцца чым‑н. (пра разумовую і творчую дзейнасць, псіхічны стан і пад.). [Беларуская] сатыра ўрастала ў народную глебу, жывілася яе сокамі. Казека. У многіх аўтараў паэзія жывіцца ўспамінамі. «ЛіМ».
3. Разм. Атрымліваць для сябе выгаду, карысць; нажывацца, абагачацца. — Не было ў нашым родзе людзей, якія б з чужога мазаля жывіліся. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)