нае́хаць, -е́ду, -е́дзеш, -е́дзе; -е́дзь; зак.
1. на каго-што. Наткнуцца на каго-, што-н. у час язды.
Н. на пешахода.
2. (1 і 2 ас. адз. не ўжыв.). Прыехаць у вялікай колькасці.
К вечару наехалі госці.
3. перан., на што. Ссунуцца са свайго месца, засланіўшы сабой што-н. (разм.).
Шапка наехала на вочы.
|| незак. наязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. нае́зд, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нае́хаць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нае́ду |
нае́дзем |
| 2-я ас. |
нае́дзеш |
нае́дзеце |
| 3-я ас. |
нае́дзе |
нае́дуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
нае́хаў |
нае́халі |
| ж. |
нае́хала |
| н. |
нае́хала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нае́дзь |
нае́дзьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
нае́хаўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нае́хаць сов.
1. в разн. знач. нае́хать;
машы́на ~хала на чалаве́ка — маши́на нае́хала на челове́ка;
гасце́й ~хала по́ўны дом — госте́й нае́хало по́лный дом;
ра́птам ~халі ко́ннікі — вдруг нае́хали вса́дники;
2. надви́нуться, сползти́;
ша́пка ~хала на лоб — ша́пка надви́нулась (сползла́) на лоб
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нае́хаць, ‑еду, ‑едзеш, ‑едзе; зак.
1. Едучы, наткнуцца на каго‑, што‑н. Наехаць на камень. □ Танк зароў, наехаў на пліту гусеніцай і крутануўся. Лужанін. // Едучы, сустрэць каго‑н. Чубара аклікнулі адразу, як ён наехаў на пост. Чыгрынаў.
2. Прыехаць у вялікай колькасці. Гасцей наехала поўная хата. □ Партызаны ўзялі шмат трафеяў і зніклі ў невядомым напрамку, а ў Вяшэйку наехала шмат карнікаў. Курто.
3. Прыехаць знянацку, раптам. Ужо змяркалася, а дзядзькі Цімоха не было.. Я вельмі баяўся, хаця каб ён не наехаў, пакуль мы паглядзім [склеп]. Баранавых.
4. перан. Разм. Ссунуцца са свайго месца, засланіўшы сабой што‑н. Шапка наехала на вочы. □ На роўным высокім ілбе.. [Шаманскага] збягаліся маршчынкі, бровы выгнуліся дугой, а густыя чорныя, прычэсаныя ўгору валасы наехалі на лоб. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
понае́хать сов., разг. панаязджа́ць; нае́хаць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
панаязджа́ць, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -а́е; -а́ем, -а́еце, -а́юць; зак.
Наехаць, з’ехацца ў адно месца ў вялікай колькасці.
Панаязджала шмат людзей на кірмаш.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нае́хать сов., в разн. знач. нае́хаць;
нае́хать на столб нае́хаць на слуп;
нае́хали го́сти нае́халі го́сці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. гл. наехаць, наездзіць.
2. Час ад часу прыязджаць.
Н. у вёску да бацькоў.
3. на што. Спаўзаць уніз, закрываючы вочы.
Шапка наязджае на лоб.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
панаязджа́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
Наехаць, з’ехацца ў адно месца ў вялікай колькасці. [Федзя:] — Што рабіў?.. Работы хапала. Столькі купцоў панаязджала. Палтаран.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Над’е́хаць ’наехаць’ (Бяльк.) — вынік «канкурэнцыі» прыназоўнікаў над і на, што знайшло адлюстраванне і ў прыстаўках, падрабязней гл. ESSJ SG, 1, 127.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)