нава́р, -у, м.
1. Вадкасць, насычаная рэчывамі тых прадуктаў, што ў ёй варацца, а таксама тлушч, які ўсплывае наверх пры варцы стравы з жывёльных прадуктаў.
Мясны н.
2. перан. Прыбытак, выгада ад чаго-н.
Вялікага навару тут не атрымаеш.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нава́р, ‑у, м.
Вадкасць, насычаная рэчывамі тых прадуктаў, што ў ёй варацца. Грыбны навар. // Тлушч, які ўсплывае наверх пры варцы стравы з жывёльных прадуктаў. Юшка са свежай рыбы ўжо кіпела.. Корань зменшыў агонь, каб не выкіпаў навар, прысеў. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
На́вар ’двор для скаціны’ (Бяльк.). Да вор ’загарадка, агароджа’, утворана хутчэй за ўсё з першапачатковага прыназоўнага словазлучэння на вор, гл. у Бялькевіча навыр ’пад карову, даіць карову (і на двор)’. Паралельна да надворак ’двор’, параўн. ворак ’двор для скаціны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мясны́ в разн. знач. мясно́й;
~ны́я кансе́рвы — мясны́е консе́рвы;
м. нава́р — мясно́й нава́р;
м. магазі́н — мясно́й магази́н;
~на́я жывёла — мясно́й скот
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
На́выр ’пад карову, даіць карову; на двор’: Ці хадзіла ты, таічка, навыр? (Бяльк.). Гл. на́вар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нава́ркі ’ільснівыя плямы, пералівы’: «Конь гладкі, аж наваркі ходзяць по ем» (ТС, 3, 112). Разам з навар ’тлушч, які ўсплывае наверх пры варцы стравы’, да варыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
завары́ць, -ару́, -а́рыш, -а́рыць; -а́раны; зак.
1. што і чаго. Прыгатаваць навар, настой з чаго-н. ці абдаць варам пры гатаванні чаго-н.
З. чай.
З. ліпавага цвету.
З. цеста.
2. Заліць, запоўніць пустоты ў металічным ліцці (спец.).
3. перан. Распачаць рабіць што-н. (клапатное, непрыемнае; разм.).
З. справу.
|| незак. зава́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. зава́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 1 і 2 знач.) і зава́рванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Навыру́нку ’навідавоку’ (?): Тут, у нас, любы чалавек навырунку, відзен увесь (Масарэнка). Няясна; магчыма, звязана з навыр (Бяльк.), якое можа мець значэнне ’на двор’; тады першаснае значэнне ’як на двары’ (відаць). Гл. на́вар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)