мундзі́р

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. мундзі́р мундзі́ры
Р. мундзі́ра мундзі́раў
Д. мундзі́ру мундзі́рам
В. мундзі́р мундзі́ры
Т. мундзі́рам мундзі́рамі
М. мундзі́ры мундзі́рах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

мундзі́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

Ваеннае або цывільнае форменнае адзенне.

Парадны м.

|| памянш. мундзі́рчык, -а, мн. -і, -аў, м.

|| прым. мундзі́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мундзі́р м. мунди́р;

◊ го́нар ~ра — честь мунди́ра;

бу́льба ў ~рах — карто́фель (карто́шка) в мунди́ре

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мундзі́р, ‑а, м.

Ваеннае або цывільнае форменнае адзенне. Быў выхадны дзень, салдатам далі звальненне. Ішлі вясёлыя, у парадных мундзірах. Хомчанка. Памешчыкі лёгка мянялі свае фракі і сурдуты на чыноўніцкія мундзіры. «Полымя».

•••

Бульба ў мундзірах гл. бульба.

[Ням. Montur, ад фр. monture — забеспячэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Мундзі́р ’ваеннае або цывільнае форменнае адзенне’, мундзяры́ ’бульба, звараная ў лушпайках’ (ТСБМ, Бяльк., Касп., Вешт., Сл. ПЗБ). З рус. мовы (Крукоўскі, Уплыў, 79), у якой мундир у XVIII ст. запазычана з франц. monture ’забеспячэнне’, магчыма, і з ням. Mundierung ’тс’ (Фасмер, 3, 9–10, параўн. с.-в.-ням. muntieren ’забяспечваць, рыхтаваць, збіраць (у дарогу), узбройваць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пара́дны, -ая, -ае.

1. Прызначаны для парада, для ўрачыстых выпадкаў; святочны.

Парадная форма.

П. мундзір.

2. Пра ўваход: пярэдні, галоўны.

Парадныя дзверы.

П. ход.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

аксельба́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

Наплечны шнур на мундзір (у генералаў, афіцэраў генеральнага штаба, штабных афіцэраў і ад’ютантаў розных рангаў у некаторых арміях).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мундзі́рчык, ‑а, м.

Памянш.-ласк. да мундзір.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Размундзе́рыць ’адкрыць так, каб быў доступ да чаго-небудзь’ (Нар. Гом.). Семантычная інавацыя на базе мундзі́р (гл.) праз ’зняць мундзір’ > ’зняць верхняе покрыва’ > ’раскрыць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мунди́р мундзі́р, -ра м.;

карто́фель в мунди́ре разг. бу́льба ў мундзі́рах;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)