ма́ці, РДМ ма́ці і ма́церы, В ма́ці і ма́церу, Т ма́ці і ма́церай, мн. ма́ці і ма́церы, Р ма́ці і мацярэ́й, Д ма́ці і мацяра́м, Т ма́ці і мацяра́мі, М ма́ці і мацяра́х, ж.

1. Жанчына ў адносінах да сваіх дзяцей.

Родная м.

М.-адзіночка.

2. Самка ў адносінах да яе дзяцей.

|| прым. мацяры́нскі, -ая, -ае (да 1 знач.) і ма́церын, -а (да 1 знач.; разм.).

Мацярынская любоў.

Мацерына паліто.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ма́ці

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, рознаскланяльны

адз. мн.
Н. ма́ці ма́ці
ма́церы
Р. ма́ці
ма́церы		 ма́ці
мацярэ́й
Д. ма́ці
ма́церы		 ма́ці
мацяра́м
В. ма́ці
ма́церу		 ма́ці
мацярэ́й
Т. ма́ці
ма́церай
ма́цераю		 ма́ці
мацяра́мі
М. ма́ці
ма́церы		 ма́ці
мацяра́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ма́ці (род., дат., предл. ма́ці и ма́церы; вин. ма́ці и ма́церу; твор. ма́ці и ма́церай (ма́цераю)) ж. мать;

○ м.-адзіно́чка — мать-одино́чка;

м.-гераі́ня — мать-герои́ня;

◊ у чым м. нарадзі́ла — в чём мать родила́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ма́ці, РДМ маці і мацеры, В маці і мацеру, Т маці і мацерай, ж.

1. Жанчына ў адносінах да народжаныя ёю дзяцей. Маці Міхасёва, Ганна Навумаўна, працавала на ферме даяркай. Якімовіч.

2. (звычайна ў прыдатку). Аб тым, што з’яўляецца самым родным і блізкім. Зямля-маці. □ Цябе не любіць немагчыма, Ты ў радасці, ў горы — свая, Вялікая маці-Радзіма, — Цудоўная песня мая. Хведаровіч.

•••

Маці-адзіночка — жанчына, якая ўтрымлівае самастойна пазашлюбнае дзіця і мае права на дзяржаўную дапамогу.

Маці-гераіня — ганаровае званне, якое прысвойваецца ў СССР жанчыне-маці, што нарадзіла і выхавала не менш дзесяці дзяцей; жанчына, якая мае гэта званне.

Гадзіцца ў маці гл. гадзіцца ​1.

У чым маці нарадзіла — зусім голы, без ніякага адзення.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ма́ці 1, маць ’матка, мама’ (ТСБМ, Бес., Нас., Яруш., Кліх., Маш., Шат., Касп., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС; КЭС, лаг.), драг., бяроз. ма́тэ, ма́ты (КЭС), ма́ця ’тс’ (Пан. дыс.). Укр. ма́ти, рус. мать, ма́ти, ст.-польск. mać (< maci), палаб. motei, н.-луж. maś, в.-луж. mać, ст.-чэш. máti, mátě, славац. mať, славен. máti, серб.-харв. ма̏ти, балг. мати, ст.-слав. мати. Прасл. mati ’маці’ — назоўны склон асновы mater‑, якая да і.-е. *mātē(r), род. скл. *māter‑es — першапачаткова склад *mā‑ — слова з дзіцячай мовы, да якога далучыўся суфікс ‑ter (лац. pa‑tēr ’бацька’, прасл. bra‑trь ’брат’, ст.-в.-ням. swës‑ter ’сястра’). І.‑е. адпаведнікі: літ. mótė ’жонка’, ’бабуля’, лат. mȃte ’маці’, ст.-прус. mūti, ст.-інд. mātā (< mātár), авест. mātar‑, арм. mair, ст.-грэч. μήτηρ, дар. μᾱ́τηρ, лац. māter, ірл. māthir, ст.-в.-ням. muoter, тах. A mācar, тах. B mācer ’тс’, алб. motrë ’сястра’ (Міклашыч, 184; Бернекер, 2, 26; Траўтман, 170; Фрэнкель, KZ, 61, 271; Покарны, 700–701; Фасмер, 2, 583; Шаўр, Etymologia, 20; Гіндзін, Этимология–63, 69 і інш.). Сюды ж маці‑і‑мачаха, маць‑і‑мачаха, маць‑мачыха, маці‑і‑мачоха, маты і мачоха ’падбел, Tussilago farfara L.’ (Сл. ПЗБ, Жыв. сл., Нар. лекс.), ’браткі, Melampyrum nemorosum L.’ (ТС).

Ма́ці 2 ’трама’ (жытк., Нар. сл.). У выніку пераносу значэння ’аснова, пачатак, крыніца’ з ма́ці 1 (гл.). Гэтаксама Праабражэнскі (1, 515). Параўн. яшчэ ма́ціца, ма́церня.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ма́ці-адзіно́чка

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ма́ці-адзіно́чка ма́ці-адзіно́чкі
маце́ры-адзіно́чкі
Р. ма́ці-адзіно́чкі
ма́церы-адзіно́чкі		 ма́ці-адзіно́чак
мацярэ́й-адзіно́чак
Д. ма́ці-адзіно́чцы
ма́церы-адзіно́чцы		 ма́ці-адзіно́чкам
мацяра́м-адзіно́чкам
В. ма́ці-адзіно́чку
ма́церу-адзіно́чку		 ма́ці-адзіно́чак
мацярэ́й-адзіно́чак
Т. ма́ці-адзіно́чкай
ма́ці-адзіно́чкаю
ма́церай-адзіно́чкай
ма́цераю-адзіно́чкаю		 ма́ці-адзіно́чкамі
мацяра́мі-адзіно́чкамі
М. ма́ці-адзіно́чцы
ма́церы-адзіно́чцы		 ма́ці-адзіно́чках
мацяра́х-адзіно́чках

Крыніцы: nazounik2008, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ма́ці-гераі́ня

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ма́ці-гераі́ня ма́ці-гераі́ні
ма́церы-гераі́ні
Р. ма́ці-гераі́ні
ма́церы-гераі́ні		 ма́ці-гераі́нь
мацярэ́й-гераі́нь
Д. ма́ці-гераі́ні
ма́церы-гераі́ні		 ма́ці-гераі́ням
мацяра́м-гераі́ням
В. ма́ці-гераі́ню
ма́церу-гераі́ню		 ма́ці-гераі́нь
мацярэ́й-гераі́нь
Т. ма́ці-гераі́няй
ма́ці-гераі́няю
ма́церай-гераі́няй
ма́цераю-гераі́няю		 ма́ці-гераі́нямі
мацяра́мі-гераі́нямі
М. ма́ці-гераі́ні
ма́церы-гераі́ні		 ма́ці-гераі́нях
мацяра́х-гераі́нях

Крыніцы: nazounik2008, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

абязма́тчыць

‘пазбавіць маці каго-небудзь; пазбавіцца маці’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. абязма́тчу абязма́тчым
2-я ас. абязма́тчыш абязма́тчыце
3-я ас. абязма́тчыць абязма́тчаць
Прошлы час
м. абязма́тчыў абязма́тчылі
ж. абязма́тчыла
н. абязма́тчыла
Загадны лад
2-я ас. абязма́тчы абязма́тчыце
Дзеепрыслоўе
прош. час абязма́тчыўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ма́церын гл. маці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мацяры́нскі гл. маці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)