маты́чыць, -чу, -чыш, -чыць; незак., што.

Апрацоўваць, рыхліць зямлю матыкай.

|| наз. маты́чанне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

маты́чыць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. маты́чу маты́чым
2-я ас. маты́чыш маты́чыце
3-я ас. маты́чыць маты́чаць
Прошлы час
м. маты́чыў маты́чылі
ж. маты́чыла
н. маты́чыла
Загадны лад
2-я ас. маты́ч маты́чце
Дзеепрыслоўе
цяп. час маты́чачы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

маты́чыць несов. моты́жить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

маты́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак., што.

Апрацоўваць, рыхліць матыкай. Матычыць капусту.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

моты́жить несов. маты́чыць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цапкова́ть несов. маты́чыць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

маты́чанне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. матычыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Капані́чыць ’матычыць’ (Некр., Янк. 1, Мат. Гом.; бялын., Янк. Мат.; кіраў., стаўбц., Нар. лекс.). Ад назоўніка капані́ца ’матыга’ (ТСБМ, ТС, Сцяшк., Бяльк., Сержп. Грам.; стол., Крыв. — Вяр.; жлоб., Шатал.). Да капаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Маты́ка, моты́ка, маты́га, маты́чка ’ручная прылада (лапатка) для рыхлення глебы, акучвання агародніны’ (ТСБМ, Тарн., Шат., Сл. ПЗБ, ТС, Бяльк., Бес., Мат. Гом.); матыкава́ць, матыгава́ць, мотыкова́ць ’матычыць’ (Сл. ПЗБ, ТС), маты́чыць, моты́чыты ’тс’ (ТСБМ, Выг. дыс.). Укр. моти́ка ’кірка’, рус. моты́ка, пазней моты́га, ст.-рус. мотыка, польск. motyka, н.-луж. motyja, в.-луж., чэш., славац. motyka, славен. motîka, серб.-харв. мо̀тика, макед., балг. мотика, ст.-слав. мотыка. Прасл. motyka Махэк₂ (375) лічыць вельмі старым, незапазычаным, вылучаючы аснову mat‑, роднаснымі да якой з’яўляюцца: ст.-інд. matyám ’барана, каток’, matī‑kr̥tas ’пабаранаваны, пракачаны’, лац. mateola ’від малатка’, ст.-в.-ням. medela ’плуг’, stein‑mezzo ’камяняр’ (Фасмер, 2, 665; Выгонная, БЛ, 8, 57). Этымолагамі прыводзяцца і ст.-англ. mattoc, англ. mattok, а таксама блізкія да іх уэл. matog, гальск. matog ’матыка’, якія разглядаюць як запазычаныя з народналац. *mattiūka ’матыка’ (Покарны, ZfSlPh, 5, 393) < і.-е. *mat‑ ’капаць, дзяўбці’. Мартынаў (Язык, 72), разглядаючы прасл. лексічную пару kopačь — motyka ’матыка’, прыходзіць да вываду, што motyka з’яўляецца іт. пранікненнем у прасл., якое паступова выцесніла балта-слав. назву матыкі (kopačь).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)