ліхі́
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ліхі́ |
ліха́я |
ліхо́е |
ліхі́я |
| Р. |
ліхо́га |
ліхо́й
ліхо́е |
ліхо́га |
ліхі́х |
| Д. |
ліхо́му |
ліхо́й |
ліхо́му |
ліхі́м |
| В. |
ліхі́ (неадуш.)
ліхо́га (адуш.) |
ліху́ю |
ліхо́е |
ліхі́я (неадуш.)
ліхі́х (адуш.) |
| Т. |
ліхі́м |
ліхо́й
ліхо́ю |
ліхі́м |
ліхі́мі |
| М. |
ліхі́м |
ліхо́й |
ліхі́м |
ліхі́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
а́йсберг, ‑а, м.
Плывучая ледзяная гара, абломак ледавіка. І вось ужо адкрытая прастора, Там-сям, як лебедзь, айсберг праплыве. Звонак. Праз чорныя ночы, між айсбергаў хмурых Плылі яны [караблі] ў далі ў ліхія марозы. Броўка.
[Англ. iceberg з сканд.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парабава́ць, ‑бую, ‑буеш, ‑буе; зак., каго-што.
Абрабаваць усіх, многіх або ўсё, многае. Раману з сынам, Маркам, не дазволіў уцячы пан. Даў стрэльбу і загадаў застацца ў пустой вёсцы, каб не парабавалі сялянскага набытку ліхія людзі. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прад, прыназ. з Т звычайна ў мове паэзіі.
Тое, што і перад. Хлапцы памыліся рупліва, І ўсе з дарэктарам пачціва Пасталі ў рад прад абразамі. Колас. Мінуліся ліхія зімы, Другія зоры прад вачыма, І па-другому б’ецца сэрца. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аблы́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Апавіць, абвязаць, абматаць што‑н. вяроўкай, дротам і пад. [Ніне] здавалася, што калючы дрот аблытаў, апутаў, як павуцінне, увесь горад. Мележ.
2. перан. Пазбавіць каго‑н. свабоды дзеянняў; падпарадкаваць сабе. Лазун хацеў бы валодаць усёй вёскай, трымаць яе ў сваіх руках, аблытаць павуцінай даўгоў, зрабіць залежнай ад сябе. Хромчанка.
3. перан. Збіць з толку, увесці ў зман. [Мелех:] Аблыталі мяне ліхія людзі, і я вялік грэх мог на душу ўзяць. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ліхі́
1. злой, недо́брый, лихо́й;
л. чалаве́к — злой (недо́брый) челове́к;
ліхі́я ду́мкі — злы́е (недо́брые, лихи́е) мы́сли;
2. обл. плохо́й, худо́й;
л. кажу́х — плохо́й (худо́й) тулу́п;
◊ ліха́я до́ля — лиха́я (зла́я) до́ля;
ліха́я часі́на (гадзі́на) — лиха́я годи́на;
гадзі́ць як ліхо́й скуле́ — угожда́ть вопреки́ жела́нию
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
превра́тность ж.
1. (изменчивость) зме́нлівасць, -ці ж.; (непостоянство) няста́ласць, -ці ж.;
превра́тность судьбы́ зме́нлівасць ле́су;
2. (искажённость) скажо́насць, -ці ж.; (неправильность) няпра́вільнасць, -ці ж.; (ошибочность) памылко́васць, -ці ж.;
превра́тность толкова́ния няпра́вільнасць (скажо́насць, памылко́васць) тлумачэ́ння; см. превра́тный;
3. чаще мн. (злоключения) няго́ды, -го́д, ед. няго́да, -ды ж.; ліхі́я прыго́ды; (несчастье) няшча́сце, -ця ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ліхі́ 1, ‑ая, ‑ое.
1. Які можа ці здольны прычыніць ліха; нядобры, злы. Ліхі сабака, Ліхая зіма. □ [Мелех:] Аблыталі мяне ліхія людзі, І я вялікі грэх мог на душу ўзяць. Глебка. З ліхім чалавекам і гадзіна векам. Прыказка. / у знач. наз. ліхі́, ‑ога, м. Доўга хварэў пан. Усе думалі, што капцы ўжо яму. Ды ліхога і смерць не бярэ. Якімовіч. // Звязаны з цяжкім жыццём, перажываннямі. Ліхая навала. Ліхая пара.
2. Дрэнны, паганы. І ветры прынеслі ёй вестку ліхую, што сын яе ў бітве загінуў, жыццё, дараванае роднай матуляй, аддаўшы за маці-краіну. Таўлай. У жыцці не месца крывадушшу, Як ліхой у кветніку траве! Непачаловіч. // Абл. Дзіравы, стары (пра адзежу, абутак і пад.). Ліхі кажух. Ліхое сіта. □ [Міша:] — Каня трэба яшчэ напаіць. Можа вядро якое ліхое [ёсць], то вынесі. Лобан.
•••
Гадзіць як ліхой скуле гл. гадзіць.
Ліхая гадзіна гл. гадзіна.
ліхі́ 2, ‑ая, ‑ое.
1. Смелы, храбры, ўдалы. Ліхі казак. □ Ты стаў у атрадзе ліхім камандзірам бясстрашных сваіх .. арля[нят]. Машара.
2. Хуткі, імклівы. Ліхая язда. Ліхая атака. // Рэзвы, жвавы, гарачы (аб конях). Вёз у родны калгас свой нявесту жаніх На калёсах вясельных, на конях ліхіх. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лише́ние ср.
1. (действие) пазбаўле́нне, -ння ср.;
лише́ние свобо́ды пазбаўле́нне во́лі;
лише́ние гражда́нских прав юр. пазбаўле́нне грамадзя́нскіх праў (право́ў);
2. (потеря) стра́та, -ты ж.;
3. лише́ния мн. (недостатки) няго́ды, род. няго́д; (материальные) няста́ча, -чы ж.; ліхту́га, -гі ж., ліхі́я прыго́ды; няшча́сце, -ця ср.; го́ра, -ра ср.;
терпе́ть лише́ния цярпе́ць няго́ды (няста́чу);
перенести́ мно́го лише́ний перажы́ць (перане́сці) мно́га няго́д (го́ра, няшча́сця, ліхі́х прыго́д).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
недо́брый
1. нядо́бры; (злой) злы, ліхі́;
2. (плохой) нядо́бры, дрэ́нны;
недо́брые ве́сти нядо́брыя (дрэ́нныя) ве́сткі;
в недо́брое вре́мя, в недо́брую по́ру, в недо́брый час у нядо́брую (ліху́ю) часі́ну;
недо́брое ме́сто нядо́брая мясці́на, нядо́брае ме́сца;
недо́брые лю́ди (о разбойниках) нядо́брыя (ліхі́я) лю́дзі;
недо́брые ру́ки нядо́брыя ру́кі;
недо́брый глаз нядо́брае (зло́е) во́ка;
недо́брый сон нядо́бры (дрэ́нны) сон;
◊
помина́ть (укоря́ть и т. п.) недо́брым сло́вом успаміна́ць (дакара́ць і да таго́ падо́бнае) нядо́брым сло́вам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)