лі́тр
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
лі́тр |
лі́тры |
| Р. |
лі́тра |
лі́траў |
| Д. |
лі́тру |
лі́трам |
| В. |
лі́тр |
лі́тры |
| Т. |
лі́трам |
лі́трамі |
| М. |
лі́тры |
лі́трах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
літр, -а, мн. -ы, -аў, м.
Адзінка вымярэння аб’ёму і ёмістасці, роўная 1000 см³, а таксама колькасць вадкасці такога аб’ёму.
|| прым. літро́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
літр м.
1. литр;
л. малака́ — литр молока́;
2. (посуда) литр, литро́вка ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
літр, ‑а, м.
1. Адзінка вымярэння аб’ёму і ёмістасці, роўная 1000 кубічных сантыметраў. Літр вады. Літр малака.
2. Разм. Пасудзіна такой ёмістасці.
[Фр. litre.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Літр ’аб’ём і ёмістасць у 1000 см³’ (ТСБМ), літар (Сцяшк.), літра ’тс’ (Янк. 2, Бір., Мат. Гом.; пух. Сл. ПЗБ), ст.-бел. литра ’фунт’ (Зб. Крапіве, 293), ’12 маткоў прадзенага золата, шоўку’, ст.-рус. литра ’тс’. Лексема літр паходзіць з франц. litre ’1 літр’ < litron ’мера аб’ёму’ < с.-лац. litra ’мера вадкасці’ (Слаўскі, 4, 306). Літра ўзыходзіць да ст.-рус. литра, якое са ст.-слав. литра < ст.-грэч. λίτρα < іт. liþra, ідэнтычнае да лац. libra ’вага’, ’фунт’ (Фасмер, 2, 503).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
літро́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае ёмістасць у адзін літр, змяшчае адзін літр. Літровы збанок. Літровая пляшка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
литр літр, род. лі́тра м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
літро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж. (разм.).
Бутэлька ёмістасцю ў адзін літр.
|| прым. літро́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
літро́ўка, ‑і, ДМ ‑роўцы; Р мн. ‑ровак; ж.
Разм. Пасудзіна ёмістасцю ў адзін літр. // Літровая бутэлька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мэтра 1 ’метр’ (брасл., Сл. ПЗБ), ’дровы, складзеныя так, каб усе вымярэнні мелі 100 см’, ’цэнтнер’ (Сцяц.). Як навуковы тэрмін з II пал. XIX ст. Паводле аналогіі да лі́тра ’літр’, якое, аднак, узыходзіць яшчэ да с.-лац. мовы (litra). Да метр (гл.).
Мэтра 2 ’землямер’ (Бес.). Да метр (гл.). Перанос значэння з nomen instrumentis на nomen agentis.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)