падхаму́тнік, ‑а, м.

Лямцавая падкладка пад хамутом.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ля́мцавы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. ля́мцавы ля́мцавая ля́мцавае ля́мцавыя
Р. ля́мцавага ля́мцавай
ля́мцавае		 ля́мцавага ля́мцавых
Д. ля́мцаваму ля́мцавай ля́мцаваму ля́мцавым
В. ля́мцавы (неадуш.)
ля́мцавага (адуш.)		 ля́мцавую ля́мцавае ля́мцавыя (неадуш.)
ля́мцавых (адуш.)
Т. ля́мцавым ля́мцавай
ля́мцаваю		 ля́мцавым ля́мцавымі
М. ля́мцавым ля́мцавай ля́мцавым ля́мцавых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ля́мцавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да лямцу, звязаны з яго вытворчасцю. Лямцавы цэх. // Зроблены з лямцу. Лямцавы капялюш. Лямцавая падэшва. □ На.. [Рыме] была зялёная вязаная кофта, чорная караткаватая спадніца, а на нагах лямцавыя тапачкі. Лупсякоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валю́шна-ля́мцавы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. валю́шна-ля́мцавы валю́шна-ля́мцавая валю́шна-ля́мцавае валю́шна-ля́мцавыя
Р. валю́шна-ля́мцавага валю́шна-ля́мцавай
валю́шна-ля́мцавае		 валю́шна-ля́мцавага валю́шна-ля́мцавых
Д. валю́шна-ля́мцаваму валю́шна-ля́мцавай валю́шна-ля́мцаваму валю́шна-ля́мцавым
В. валю́шна-ля́мцавы (неадуш.)
валю́шна-ля́мцавага (адуш.)		 валю́шна-ля́мцавую валю́шна-ля́мцавае валю́шна-ля́мцавыя (неадуш.)
валю́шна-ля́мцавых (адуш.)
Т. валю́шна-ля́мцавым валю́шна-ля́мцавай
валю́шна-ля́мцаваю		 валю́шна-ля́мцавым валю́шна-ля́мцавымі
М. валю́шна-ля́мцавым валю́шна-ля́мцавай валю́шна-ля́мцавым валю́шна-ля́мцавых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

валя́льна-ля́мцавы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. валя́льна-ля́мцавы валя́льна-ля́мцавая валя́льна-ля́мцавае валя́льна-ля́мцавыя
Р. валя́льна-ля́мцавага валя́льна-ля́мцавай
валя́льна-ля́мцавае		 валя́льна-ля́мцавага валя́льна-ля́мцавых
Д. валя́льна-ля́мцаваму валя́льна-ля́мцавай валя́льна-ля́мцаваму валя́льна-ля́мцавым
В. валя́льна-ля́мцавы (неадуш.)
валя́льна-ля́мцавага (адуш.)		 валя́льна-ля́мцавую валя́льна-ля́мцавае валя́льна-ля́мцавыя (неадуш.)
валя́льна-ля́мцавых (адуш.)
Т. валя́льна-ля́мцавым валя́льна-ля́мцавай
валя́льна-ля́мцаваю		 валя́льна-ля́мцавым валя́льна-ля́мцавымі
М. валя́льна-ля́мцавым валя́льна-ля́мцавай валя́льна-ля́мцавым валя́льна-ля́мцавых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Міцюк, ст.-бел. митюкъ ’гунька з лямцу’, рус. дан., кубан. митю́к ’лямцавая падкладка’. З асм.-тур. müttekiā ’падушка’ (Булыка, Лекс. запазыч., 123).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Маге́рка, маґерка, марге́лка, маде́рка ’круглая высокая або невялікая лёгкая лямцавая мужчынская шапка, якую насілі раней сяляне’, ’род капелюша’ (ТС, Грыг., Дэмб. 2, Мядзв., Маш., Малеч., Макс., Мал., Бяльк., Гарэц., Растарг.). Ст.-бел. макгерка, магерка (1577, 1625 гг.). Рус. маге́рка, укр. маги́рка ’белая лямцавая шапка’. Запазычана з польск. magierka ’венгерская шапка’ < венг. magyar ’венгерскі’ (Булыка, Запазыч., 195; Фасмер, 2, 555; Праабражэнскі, 1, 500, Брукнер, 317). Гл. таксама магер.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Марге́лка, марке́лка ’сялянская белая лямцавая шапка канічнай формы без брыля’ (віц., Шн. 3; Грыг., Дэмб. 2, Малч., Нас., Бяльк., Растарг.; Мат. Маг.; Нар. Гом.). Да магерка (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Маге́ра 1 ’кікімара’ (мсцісл., З нар. сл.) з’яўляецца, відаць, кантамінацыяй з традыцыйнай назвы жаночай істоты дамавіка — ма́ра́ (гл.) і меге́ра (гл.).

Маге́ра 2 ’неахайны, някемлівы чалавек’ (Янк. 2). Няясна. Магчыма, звязана з чэш. валаш. mega, megal, megaňa ’непаваротлівы, няўклюдны’, славац. mego ’тоўсты, як бочка, грубіян’, якія таксама няясныя (Махэк₂, 358). Янкоўскі (2, 101) выводзіць ад маге́рка ’лямцавая ці суконная шапка’.

Маге́ра 3 ’гарэлка’ (жлоб., Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, звязана з ням. mager ’худы, бедны, посны’ ці ад прозвішча прадпрымальніка, які гнаў гарэлку. Не выключана сувязь з магера 1 (як вынік піцця — белая гарачка).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

По́ўсць, по́ўсь, по́ўсьть ’шэрсць’, ’падшэрстак’, ’пыл, валаконцы, якія збіраюцца пад кроснамі або пры апрацоўцы нітак ці кужалю’ (ТСБМ, Янк. 1, Гарэц., Уладз., Касп., Сл. ПЗБ, ТС, Бяльк.), ’асцюкі ў коласе’ (пух., асіп., ЛА, 2), ’шэрсць, якая вылазіць з жывёлы’ (Шат.), ’футра’ (смарг., Сл. ПЗБ), по́высць ’воўна’ (Мат. Маг.), укр. повсть ’лямец’, рус. дыял. полсть ’лямцавая посцілка’, ’полка’, полсти́на ’лямец’, ст.-рус. пълсть ’лямец, дыван з лямцу’, польск. pilść, чэш. plst ’лямец, фетр’, в.-луж., н.-луж. pjelsć, славац. plsť, славен. pȏlst, серб.-харв. пу̏ст ’лямец’, балг. плъст, макед. pólst ’тс’ (Lex. mac. du XVI‑e siecle). Да прасл. *pьlstь, роднаснага ст.-в.-ням. filz ’воўна’, англ.-сакс. felt, швед., дац. filt, лац. pilleus, pilleum ’лямцавы капялюш’, грэч. πῖλος ’лямец’, што ўзыходзяць да і.-е. *piles‑ ’волас’ (БЕР 5, 372; Скок, 3, 81–82; Фасмер, 3, 318; Шустар-Шэўц, 2, 1078; Сной₂, 542).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)