ле́жма, прысл.
У ляжачым становішчы; лежачы.
Піць л.
◊
Лежма ляжаць (разм.) — доўга ляжаць, не ўстаючы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ле́жма
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| ле́жма |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ле́жма нареч., прост. лёжмя, лежмя́;
◊ л. ляжа́ць — лежмя́ лежа́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ле́жма, прысл.
Разм. У ляжачым становішчы; лежачы. Есці лежма. Піць лежма.
•••
Лежма ляжаць гл. ляжаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лёжмя и ле́жмя нареч., прост. ле́жма, ле́жачы;
лёжмя лежать ле́жма ляжа́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
То́йма ’тайна, употай’ (Нас., Стан.). Ад таіць (гл.) па тыпу лежма, торчма і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лёгма (ляжаць), ле́гма, лі́гма, логма, ле́жма ’лежачы’ (Нас., Сл. паўн.-зах.). Укр. легма, лігма, лежма, лежмом, лезьма (лежати), рус. лёгма лежать, польск. люблінск. legma leżeć, славен. lę̑goma. Да легчы, ляжаць < legti (Слаўскі, 4, 117). Суфікс ‑ъma т. скл. даволі часта ў бел. гаворках утварае падобныя прыслоўі з інфінітывам: крычма крычаць, бегма бегчы, драг. прісьма просэ́тэ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пла́жам ’плазам’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб., Яруш.). З пла́зам, у якім ‑з‑ > ‑ж‑ — пад уплывам лежма, лёжма < ляжа́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Но́сьма: ндсьма насіць ’насіць бесперастанку’ (пух., З нар. сл.). Прыслоўе «інтэнсіўнага дзеяння» ад насіць, аналагічнае да бегма бегчы, лежма ляжаць і пад. (адносна апошніх гл. Карскі 2-3, 67).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перабушма́чванне (пірібушма́чывыньня) ’пусты пераказ’ (Юрч. СНЛ). Да пера- (гл.) і ⁺бушма́чыць — экспрэсіўнага ўтварэння з суф. ‑ма(к/ч), магчыма, першапачаткова ў выразе бушма бушаваць, як крычма крычаць, лежма ляжаць і пад., тады да бушава́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)