кіто́вы гл. кіт¹.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кіто́вы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. кіто́вы кіто́вая кіто́вае кіто́выя
Р. кіто́вага кіто́вай
кіто́вае		 кіто́вага кіто́вых
Д. кіто́ваму кіто́вай кіто́ваму кіто́вым
В. кіто́вы (неадуш.)
кіто́вага (адуш.)		 кіто́вую кіто́вае кіто́выя (неадуш.)
кіто́вых (адуш.)
Т. кіто́вым кіто́вай
кіто́ваю		 кіто́вым кіто́вымі
М. кіто́вым кіто́вай кіто́вым кіто́вых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

кіто́вы кито́вый;

○ к. вус — кито́вый ус

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кіто́вы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да кіта ​1. Кітовы промысел.

•••

Кітовы вус гл. вусы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кіт¹, -а́, М кіце́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Вялікая марская млекакормячая жывёліна, знешне падобная на рыбу.

Зубатыя кіты.

2. часцей мн., перан. Пра чалавека, які мае выключна важнае значэнне ў якой-н. сферы дзейнасці.

Кіты навукі.

Кіты сучаснай касманаўтыкі.

|| прым. кіто́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).

К. вус.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кито́вый кіто́вы;

кито́вый ус кіто́вы вус.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тран ’рыбін тлушч’ (Яруш.; ашм., паст., Сл. ПЗБ). З польск. tran ’рыбін, кітовы, цюленевы тлушч’, якое з ням. Tran ’рыбін тлушч’ — скарочанага Fischtran, у якім ‑tran < с.-н.-ням. trān ’кропля’, нова-в.-ням. Träne ’сляза’ (Голуб-Ліер, 486; ЕСУМ, 5, 618).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вус м.

1. (род. ву́са) ус;

2. (род. ву́су) собир. ус;

кіто́вы в. — кито́вый ус;

◊ і ў в. не дзьме — и в ус не ду́ет;

мата́ць на в. — мота́ть на ус

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ву́сы, ‑оў; адз. вус, ‑а, м.

1. Валасяное покрыва над верхняй губою (у мужчын). Дзед Мірон закурвае люльку і з-пад парыжэлых вусоў выпускае кольцы дыму. Даніленка.

2. Шчаціністыя валасы па баках верхняй губы ў некаторых жывёл.

3. Тое, што і вусікі (у 2 знач.).

4. Тое, што і вусікі (у 3 знач.).

•••

Кітовы вус — гнуткія, пругкія рагавыя пласціны на верхняй сківіцы кіта, якія выкарыстоўваюцца для дробных вырабаў: карсетаў, шчотак і пад.

І ў вус (сабе) не дзьме гл. дзьмуць.

Матаць (сабе) на вус гл. матаць ​1.

Пасмейвацца ў вусы гл. пасмейвацца.

Самі з вусамі гл. сам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усы́ мн. (ед. ус м.) в разн. знач. ву́сы, -со́ў, ед. вус, род. ву́са м.;

кито́вый ус кіто́вы вус;

◊

и в ус не ду́ет і ў вус не дзьме;

мота́ть на ус мата́ць на вус;

са́ми с уса́ми са́мі з вуса́мі;

посме́иваться в усы́ пасме́йвацца ў ву́сы;

по уса́м текло́, а в рот не попа́ло быў на мяду́, абліў мёдам бараду́; па барадзе́ цякло́, а ў ро́це су́ха было́; па губа́х цякло́, ды ў ро́це не было́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)