Крыво́е

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз.
н.
Н. Крыво́е
Р. Крыво́га
Д. Крыво́му
В. Крыво́е
Т. Крывы́м
М. Крывы́м

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Крыво́е са́ла ’каўбаса’ (Жд. 2). Ці не звязана з формай кола? Параўн. кола каўбасы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

крывы́

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. крывы́ крыва́я крыво́е крывы́я
Р. крыво́га крыво́й
крыво́е		 крыво́га крывы́х
Д. крыво́му крыво́й крыво́му крывы́м
В. крывы́ (неадуш.)
крыво́га (адуш.)		 крыву́ю крыво́е крывы́я (неадуш.)
крывы́х (адуш.)
Т. крывы́м крыво́й
крыво́ю		 крывы́м крывы́мі
М. крывы́м крыво́й крывы́м крывы́х

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

крывізна́, -ы́, ж.

1. гл. крывы.

2. Крывое, сагнутае месца.

К. стала.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

крыву́ля, ‑і, ж.

Разм.

1. Пра крывую рэч, крывое дрэва. Трактары нашы Рэжуць барозны, Сохаў-крывуляў Мінуўся стогн слёзны. Купала.

2. Пра крывога; кульгавага чалавека.

3. Тое, што і крывулька (у 2, 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Кле́пы: клепое дрэво ’крывое дрэва’ (Маш.). Рэгіянальны балтызм. Параўн. літ. klypti ’згінацца, скрыўляцца’ (Лекс. Палесся, II).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

крывы́, ‑ая, ‑ое.

1. Выгнуты, з загібамі; не роўны, не прамы. Крывы сук. Крывая шабля. □ Між палёў шырокіх, Як змяя якая, Цягнецца дарога, Вузкая, крывая. Колас. У лесе ўсякія дрэвы бываюць. Тое крывое, тое аднабокае. Ермаловіч.

2. Ненармальны, пакалечаны (пра часткі цела). Крывы палец. Крывое плячо. □ Калі ўжо, бывае, няма ніякай работы, — дзед, кульгаючы на крывую левую нагу, абыдзе за дзень усю ваколіцу. Якімовіч.

3. Разм. З пашкоджанай нагой (нагамі); кульгавы. Назаўтра на імя Міхала крывы Пракоп прынёс тэлеграму. Васілевіч. / у знач. наз. крывы́, ‑ога, м.; крыва́я, ‑ой, ж. Крывы з прамога смяецца. З нар.

4. Перакошаны, пахілены набок. У маленькіх крывых акенцах не ў меру пышна ззяла яснае святло. Зарэцкі. Крывыя подпісы мужыкоў занялі ўвесь ліст паперы. Колас. // Які дае скажонае адлюстраванне. Крывое люстэрка.

5. перан. Іранічны, пагардлівы (пра позірк, ўсмешку і пад.). Гледзячы Кірылу проста ў вочы.., незнаёмы спытаў з крывой усмешкай: — Што ж гэта ты, друг сітны, сказаўшы «а», не сказаў «бэ». Не хапіла духу? Шамякін.

6. у знач. наз. крыва́я, ‑ой, ж. Спец. Непрамая лінія. Правесці крывую.

7. у знач. наз. крыва́я, ‑ой, ж.; чаго. Графічны паказ пры дапамозе крывой лініі суадноснасці колькасных паказчыкаў якога‑н. працэсу. Крывая ападкаў. Крывая тэмпературы.

•••

Глядзець крывым вокам гл. глядзець.

Крывая душа гл. душа.

Крывое кола гл. кола.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Карачава́ты ’моцна скрыўлены, пакрыўлены, крывы, пакручаны (пра дрэва)’ (Нар. лекс.) (гл. карачкі і карачун у значэнні ’крывое дрэва’, гл. таксама карачу наваты).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

криво́й

1. крывы́;

2. (одноглазый) слепаво́кі; сляпы́ на адно́ во́ка, аднаво́кі;

◊

криво́е зе́ркало крыво́е люстэ́рка;

крива́я улы́бка крыва́я ўсме́шка.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Каркалі́на ’крывое, кусцістае дрэва’ (Нар. сл.). Да *kork‑alь, korkъ ’адгалінаванне’. Параўн. макед. крак ’адгалінаванне, галіна’. Адсюль *kork‑alь ’галінасты’. Ад каркаль утварылася каркаліна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)