ко́шка
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ко́шка |
ко́шкі |
| Р. |
ко́шкі |
ко́шак |
| Д. |
ко́шцы |
ко́шкам |
| В. |
ко́шку |
ко́шак |
| Т. |
ко́шкай
ко́шкаю |
ко́шкамі |
| М. |
ко́шцы |
ко́шках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ко́шка², -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж. (уст.).
Раменны бізун з некалькімі хвастамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ко́шка¹, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
1. Свойская млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых; самка ката.
К. з кацянятамі.
К. мыецца — госці будуць (павер’е). К. мышцы не таварыш (прыказка). Збродлівай кошцы хвост уцінаюць (прыказка).
2. Драпежная млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых (леў, тыгр, барс і інш.).
3. мн. Жалезныя шыпы або іншыя прыстасаванні, якія мацуюцца да абутку для пад’ёму на слупы, мачты і пад.
4. Невялікі якар (спец.).
◊
На сэрцы (на душы) кошкі скрабуць — пра трывожны стан, чаканне чаго-н. непрыемнага.
Чорная кошка прабегла паміж кім — сапсаваліся адносіны, пасварыліся.
|| памянш.-ласк. ко́шачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. кашэ́чы, -ая, -ае і каша́чы, -ая, -ае.
Кашэчыя (і кашачыя) лапы.
Кашэчыя (і кашачыя) звычкі.
Сямейства кашэчых (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ко́шка I ж. (самка кота) ко́шка;
◊ ко́шкі-мы́шкі — ко́шки-мы́шки;
чо́рная к. перабе́гла даро́гу — чёрная ко́шка перебежа́ла доро́гу;
чо́рная к. прабе́гла памі́ж і́мі — чёрная ко́шка пробежа́ла ме́жду ни́ми;
на сэ́рцы ~кі скрабу́ць — на се́рдце ко́шки скребу́т;
чу́е к., чыё мя́са з’е́ла — посл. чу́ет ко́шка, чьё мя́со съе́ла;
ко́шцы жа́ртачкі, а мы́шцы смерць — посл. ко́шке шу́тки, а мы́шке смерть
ко́шка II ж., тех., в разн. знач. ко́шка
ко́шка III ж., уст. (плеть) ко́шка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́шкаI (животное) ко́шка, -кі ж.;
◊
как угоре́лая ко́шка як шалёная ко́шка;
на се́рдце ко́шки скребу́т на сэ́рцы ко́шкі скрабу́ць;
зна́ет ко́шка, чьё мя́со съе́ла ве́дае ко́шка, чыё мя́са з’е́ла;
чёрная ко́шка перебежа́ла (доро́гу) чо́рная ко́шка перабе́гла (даро́гу);
чёрная ко́шка пробежа́ла ме́жду ни́ми чо́рная ко́шка прабе́гла памі́ж і́мі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́шкаII техн., в разн. знач. ко́шка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́шкаIII ж. (плеть) ист. ко́шка, -кі ж., бізу́н, -на́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Свойская жывёліна са звычкамі драпежніка, якая ловіць мышэй; самка ката. Кошка злавіла мыш. Кошка мяўкае. □ Кошка вочкі жмурыць, а кіпцюры вострыць. Прыказка.
2. Драпежная млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых (леў, тыгр, барс і інш.). Дзікая кошка.
3. Прыстасаванне ў выглядзе якара з трыма ці больш кручкамі для падымання прадметаў з-пад вады.
4. звычайна мн. (ко́шкі, ‑шак). Прыстасаванне ў форме металічных кручкоў з шыпамі ўсярэдзіне, якое прымацоўваецца да абутку пры пад’ёме на слупы, мачты і пад. // Прыстасаванне ў форме падэшвы з шыпамі, якое прымацоўваецца да абутку пры хаджэнні па скалах, па лёдзе і пад.
•••
Ангорская кошка — асобая парода кошак з доўгай мяккай поўсцю.
Кошкі-мышкі — дзіцячая гульня, у якой той, хто выконвае ролю кошкі, ловіць астатніх удзельнікаў гульні.
На сэрцы (на душы) кошкі скрабуць — пра трывожны стан, чаканне чаго‑н. непрыемнага.
(Чорная) кошка прабегла (перабегла) паміж кім — сапсаваліся адносіны паміж кім‑н., хто‑н. з кім‑н. пасварыўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ко́шка 1 ’касільна’ (Маш.). Гл. кошка 2.
Ко́шка 2 ’прыстасаванне ў выглядзе якара для падымання прадметаў з вады’ (ТСБМ, Нар. словатв., Ян.). Да кошка ’самка ката’. Гл. кот 1.
Ко́шка 3 ’вілы для гною, бусак’ (Мат. Гом.), ’матыка’ (Мат. Маг.). Гл. кошка 2.
Ко́шка 4 ’народная назва грыба пеўнік стракаты’ (Жыв. сл.). Гл. кот 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)