кочерга́ качарга́, -гі́ ж.;
◊
ни богу све́чка, ни чёрту кочерга́ погов. ні бо́гу све́чка, ні чо́рту качарга́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ля́мця: ця́мця-л. ни бо́гу све́чка, ни чёрту кочерга́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
качарэ́жнік м., разг. (угол возле печки, где стоит кочерга, ухват и т.п.) кочерёжник
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Качарга́ ’жалезны прут, сагнуты на канцы, для перамешвання паліва ў печы, выграбання попелу і пад.’ (ТСБМ, БРС, Касп., Шат., Сцяшк. МГ, у Нас. ’драўляная крывуля’). Параўн. рус. кочерга́, укр. коче́рга, кучу́рга, польск. koczarga, дыял. koczerka. Марфалагічная будова слова вельмі спрэчная. Па адной версіі, утварэнне суфіксам *‑g‑ (як у рус. четверг) на базе такіх слоў, як рус. кочера́ ’сукаваты ствол’ (параўн. Фасмер, 2, 358; Фасмер, 4, 35, дзе абараняецца існаванне суф. *‑g; Слаўскі, 2, 322, дзе таксама дапускаецца магчымасць суфікса ‑ga). Некаторыя дапускаюць у якасці крыніцы гіпатэтычнае цюрк. *köčirga (Слаўскі, 2, там жа). Гл. яшчэ агляд у Трубачова, Эт. сл., 10. 105–106 (дзе падтрымліваецца існаванне суфікса ‑g‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ружа́нец, -нца м., церк. чётки ед. нет;
◊ ні да та́нца, ні да ружа́нца — ни бо́гу све́чка, ни чёрту кочерга́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
све́чка в разн. знач. све́чка, -кі ж.;
стеари́новая све́чка стэары́навая све́чка;
прописа́ть све́чки мед. прапіса́ць све́чкі;
◊
ни бо́гу све́чка ни чёрту кочерга́ погов. ні бо́гу све́чка ні чо́рту качарга́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Качага́р ’рабочы, які абслугоўвае топкі паравых катлоў’ (ТСБМ, БРС). Параўн. рус. кочега́р, укр. кочега́р ’тс’. Паводле Шанскага, 2, К, 363, з’яўляецца ўласна рускім словам, якое ўпершыню адзначаецца ў слоўніку рус. мовы ў 1847 г. Мяркуюць, што ў рус. мове ўзнікла фармацыя ад слова кочерга пры дапамозе суфікса ‑ар — *кочергар. Гэта ўтварэнне не захавалася і хутка (дысіміляцыяй) трансфармавалася ў кочегар. Гл. Фасмер, 2, 357; Гараеў, Доп. I, 21. Але дзіўна, што «стадыя» кочергар так хутка знікла, не пакінуўшы рэальных слядоў. Трэба дапусціць досыць доўгае існаванне слова ў вуснай форме.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мя́ла ср.
1. (для растирания пищевых продуктов) пест м.;
2. перен., прост. (о неповоротливом человеке) у́валень м.;
◊ ду́рань і м. зло́міць — посл. дура́к и пест слома́ет; си́ла есть — ума́ не на́до;
ні ў ко́ла, ні ў м. — погов. ни бо́гу све́чка, ни чёрту кочерга́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
та́нец, -нца м., в разн. знач. та́нец; (народный — ещё) пля́ска ж.;
тэо́рыя та́нца — тео́рия та́нца;
шко́ла та́нцаў — шко́ла та́нцев;
«Сімфані́чныя та́нцы» Рахма́нінава — «Симфони́ческие та́нцы» Рахма́нинова;
схадзі́ць на та́нцы — сходи́ть на та́нцы;
анса́мбль пе́сні і та́нца — анса́мбль пе́сни и пля́ски;
◊ ні да та́нца ні да ружа́нца — ни бо́гу све́чка ни чёрту кочерга́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)