ко́локол

1. звон, род. звана́ м.;

2. (колпак) техн. каўпа́к, -ка́ м.;

водола́зный ко́локол вадала́зны каўпа́к;

ко́локол возду́шного насо́са каўпа́к паве́транай по́мпы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вечево́й вечавы́;

вечево́й ко́локол вечавы́ звон.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вечавы́ вечево́й;

в. звон — вечево́й ко́локол

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

каўпа́к, -ка́ м.

1. в разн. знач. колпа́к;

бла́зенскі к. — шутовско́й колпа́к;

шкляны́ к. — стекля́нный колпа́к;

2. тех. ко́локол;

вадала́зны к. — водола́зный ко́локол;

◊ трыма́ць пад шкляны́м ~ко́м — держа́ть под стекля́нным колпако́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

позвони́ть сов., в разн. знач. пазвані́ць, (долго, неоднократно) папазво́ньваць, папазвані́ць;

позвони́ть в ко́локол пазвані́ць у звон;

позвони́ мне пазвані́ мне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

карэспандэ́нцыя, ‑і, ж.

1. Паштовая перапіска паміж асобамі або ўстановамі. Весці карэспандэнцыю.

2. зб. Пісьмы, паштова-тэлеграфныя адпраўленні. Паштовай скрынкай .. я не карыстаўся, маючы шматгадовую звычку атрымліваць карэспандэнцыю на паштамт. Васілёнак. Народны суддзя Міхаіл Пятровіч Жураўлёў праглядаў карэспандэнцыю: дырэктывы, інструкцыі міністэрства юстыцыі, розныя скаргі. Капусцін.

3. Артыкул, паведамленне пра бягучыя падзеі, дасланыя ў газету або часопіс. Змясціць у газеце карэспандэнцыю. □ [Шынклер] робіцца рабкорам і карэспандэнцыі свае, поўныя запалу і непрымірымасці да таго, што перашкаджае савецкім людзям у іх рабоце, пасылае ў акруговую бабруйскую газету «Камуніст». Арабей. З Коўна Т. Корзан пісаў карэспандэнцыі ў герцэнаўскі «Колокол». Мальдзіс.

[Лац. correspondentia.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

біццё ср.

1. битьё, избие́ние; трёпка ж.;

2. (дробление) битьё, бой м.;

3. (сердца, пульса) бие́ние;

4. (в колокол, бубен и т.п.) битьё;

5. (наказание) битьё, по́рка ж.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́ліць I сов.

1. (жидкость) вы́лить; вы́плеснуть;

2. перен. (чувства) изли́ть, вы́лить

вы́ліць II сов. (изготовить посредством литья) вы́лить, отли́ть;

в. звон з ме́дзі — вы́лить (отли́ть) ко́локол из ме́ди

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́лить сов.

1. (о жидкости) вы́ліць, мног. павыліва́ць;

вы́лить во́ду из ведра́ вы́ліць ваду́ з вядра́;

2. перен. (чувства) вы́ліць;

вы́лить свои́ чу́вства вы́ліць свае́ пачу́цці;

3. (изготовить посредством литья) вы́ліць, адлі́ць;

вы́лить ко́локол из ме́ди вы́ліць (адлі́ць) звон з ме́дзі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Калаку́н ’звон’ (мазыр., Шатал.), колокор ’бразготкі’ (петрык., Шатал.), сюды ж рус. колокольчик, колокольчики, колокуньчики (Бейл.) ’расліны Campanula persicifolia і Pulsatilla pratensis’. Бел. лексемы, відавочна, аднаго паходжання, паколькі адзначаны на параўнальна кампактнай ц.-палес. тэрыторыі. Па лінгвагеаграфічнаму крытэрыю нельга меркаваць аб пранікненні лексемы з рус. гаворак і, відаць, з укр. (параўн. геагр. па крыніцах у Грынчэнкі). Як на блізкую тэрытарыяльна можна ўказаць усх.-палес. (Оўруцкі р‑н) калаколо ’загваздка’, аднак фармальнае супадзенне з асновай колокол ’звон’ яшчэ не сведчыць пра генетычную тоеснасцьз ёй усх.-палес. лексемы. Для бел. слова нельга ў прынцыпе выключыць паходжання з рус. гаворак (магчымы старыя міграцыі насельніцтва), аднак »яма пярэчанняў супраць таго, каб лічыць гэта слова архаізмам. У слав. мовах лексема прадстаўлена даволі слаба: укр. зах. колокіл, колокілок. колокіўця ’прыстасаванне ў кроснах з кольцамі, праз якое праходзіць нітка да иічанак’ (прыклад не вельмі надзейны, паколькі другое к тут можа паходзіць з ‑г‑), букав. калакончык, подоконник (у назвах кветак), рус. колокол таксама ў розных значэннях і формах нядрэнна прадстаўлены ў гаворках, ёсць з падобнай да бел. трансфармацыяй — разан. колкай; далей у слав. мовах: палаб. kluoküʼöl, балг. клаколна (клъколна ў старым запісу), ц.-слав. клакол. параўнальна позняе па часе фіксацыі. Не вельмі ясным уяўляецца статус балг. прыклада, паколькі ў таго ж аўтара сустракаецца і лексема клакотна (клъкотна), адносна якой БЕР (2, 414) мяркуе, што тут не выключана магчымасць друкарскай памылкі: ‑г‑ на месцы ‑н‑ як у клаколна. Аднак так жа можна разглядаць і параўноўваючы з балг. клокот і інш. формамі, для якіх некаторая трансфармацыя структуры з’яўляецца натуральнай і адзначана ў гаворках. Слав. лексемы дазваляюць рэканструяваць праформу kelkotъ, якая па ўтварэнню параўноўваецца ў БЕР, 2, 414, з прасл. golgolb — і тут, і ў першым слове рэдуплікацыя асновы. Адпаведнікі да слав. лексемы літ. kankalas (< *kal· kalas), ст.-інд. kalakala ’бязладныя крыкі, шум’, а з паралелей без рэдуплікацыі звычайна прыводзяцца лак. саіаге ’склікаць, выткаць’, ст.-в.-ням. hellan ’гучаць’. З другога боку, паколькі насавы зычны літ. слова kankalas можа быць першасным, яго параўноўваюць са ст.-інд. kankanas, kankanam, kankani ’абруч, кольцападобнае ўпрыгожанне’ і з літ. kanklys і інш. ’гуслі’, гл. Фасмер, 2, 294, дзе літ-pa. У бел. лексемах у выніку дысіміляцыі адбылася замена зычнага (дыстантиая дысіміляцыя л–л, л–р і л–н), падобныя трансфармацыі і ў інш. слав. мовах.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)