кида́ть несов., в разн. знач. кі́даць;

кида́ть у́голь в то́пки кі́даць ву́галь у то́пкі;

рефле́кторы кида́ли в лицо́ пото́ки я́ркого све́та рэфле́ктары кі́далі ў твар пато́кі я́ркага святла́;

кида́ть су́мку на дива́н кі́даць су́мку на кана́пу;

меня́ кида́ет в жар безл. мяне́ кі́дае ў гара́чку;

кида́ть дете́й без присмо́тра кі́даць дзяце́й без нагля́ду;

кида́ть но́вые подкрепле́ния воен. кі́даць но́выя падмацава́нні;

◊

кида́ть жре́бий кі́даць жэ́рабя;

кида́ть де́ньги на ве́тер кі́даць гро́шы на ве́цер;

кида́ть ка́мешки в (чей) огоро́д кі́даць каме́ньчыкі ў агаро́д (чый);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ки́нуть сов., в разн. знач. кі́нуць; см. кида́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

каме́ньчык м., уменьш.-ласк. ка́мешек, ка́мушек;

◊ кі́даць ~кі ў агаро́д — (чый) кида́ть ка́мешки в огоро́д (чей)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Буркалы ’вочы’ (КЭС). Відаць, запазычанне з рус. бу́ркалы ’выпучаныя вочы’. Параўн. рус. бу́ркалки ’мыльныя бурбалкі’; гл. яшчэ Бернекер, 102; Праабражэнскі, 1, 54; Фасмер, 1, 245. Не пераконвае Шанскі, 1, Б, 232: рус. бу́ркалы < бу́ркать ’кідаць’ (буркать взгляд — кидать взор). Хутчэй проста ад рус. дыял. бу́ркать ’глядзець’ (бу́ркать глазами).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кі́даць несов.

1. (камень, палку и т.п.) броса́ть, кида́ть; (с силой — ещё) мета́ть; швыря́ть; запуска́ть, пуска́ть;

2. (направлять подкрепление, средства) броса́ть;

3. перен. (свет, тень и т. п) броса́ть, отбра́сывать;

4. (оставлять, переставать заниматься) кида́ть, броса́ть;

5. (покидать, оставлять) кида́ть, броса́ть;

6. (прекращать) броса́ть, оставля́ть;

7. безл. броса́ть;

8. (приводить в тяжёлое состояние) поверга́ть;

9. перен. (произносить) броса́ть (сло́во);

1-9 см. кі́нуць 1-9;

10. (в бёрдо) кида́ть;

11. (стог) мета́ть;

◊ к. гро́шы на ве́цер — броса́ть де́ньги на ве́тер;

к. каме́ньчыкі ў агаро́д — (чый) броса́ть ка́мешки в огоро́д (чей);

к. сло́вы на ве́цер — броса́ть слова́ на ве́тер

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

агаро́д м. огоро́д;

◊ а. гарадзі́ць — огоро́д городи́ть;

кі́даць каме́ньчыкі ў а. — (чый) кида́ть ка́мешки в огоро́д (чей);

пусці́ць казла́ ў а. — погов. пусти́ть козла́ в огоро́д;

сямёра варо́т і ўсе ў а. — погов. се́меро воро́т и все в огоро́д

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ускі́даць сов. (в несколько приёмов) взбро́сить, вски́нуть;

у. се́на на гару́ — взбро́сить (вски́нуть) се́но на черда́к

ускіда́ць несов.

1. (вверх) подбра́сывать, подки́дывать, вски́дывать;

2. (на что-л.) забра́сывать, заки́дывать, взбра́сывать, вски́дывать; броса́ть, кида́ть;

3. (об одежде) набра́сывать, наки́дывать;

1-3 см. ускі́нуць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Кіда́ць ’кідаць, пакідаць’ (Нас., Яруш., Касп., Ян., ТС), ’садзіць (бульбу)’ (Ян., Шат.), ’складаць стог’ (Выг., Маш., КЭС, лаг.), ’пакідаць на гадоўлю’ (Жд. 2). Укр. кидати, рус. кидать ’тс’, ст.-слав. искыдати ’выкідваць’, балг. кидам ’кідаць’, кина ’рваць’, серб.-харв. ки̏дати ’рваць, чысціць’, славен. kidati ’выкідваць, ачышчаць’, польск. kidać ’кідаць’ (польск. kidać мае яшчэ значэнне ’капаць, пра густую вадкасць’), чэш. kydati ’кідаць (гной)’, славац. kydať ’тс’, в.-луж. kidać ’высыпаць, выліваць, раскідаць (гной)’, н.-луж. kidaś ’тс’. Бліжэйшыя індаеўрапейскія паралелі: ст.-ісл. skióta ’кідаць, страляць’, ст.-англ. scēotan ’тс’, ст.-в.-ням. sciozan ’кідаць; страляць; хутка рухаць’. Гэта супастаўленне дазваляе аднавіць і.-е. *(s)keu̯d‑. Прасл. kydati — ітэратыў ад *kud‑. Аднак супраць гэтай рэканструкцыі іншыя паралелі: літ. šáuti ’страляць; штурхаць; хутка рухаць’, лат. saũt ’хутка рухаць у вызначаным напрамку’, saut ’страляць’, літ. šáudyti ’страляць (шматразовае дзеянне)’, šaudỹkle ’страла’. Супастаўленне дзвюх лексічных груп сведчыць аб іх роднаснасці, але тады мы павінны вызначыць два варыянты архетыпа: *(s)keu̯d‑ і *(s)k̑eu̯, якія, аднак, можна аб’яднаць у *(s)k̑eu̯(d), дзе d‑, магчыма, суфікс асновы цяперашняга часу, якая замяніла старую атэматычную аснову. У гэтым выпадку наглядаецца рэгулярная рэфлексацыя індаеўрапейскага пачатку *(s)k̑ як (s)k або k̑ (Мартынаў, Слав. акком., 156). Параўн. Покарны, 955–956; Фасмер, 2, 230; Слаўскі, 2, 137; ЕСУМ, 2, 429–430.

Кідаць ’уводзіць аснову ў бёрда’ (Нар. сл.), кідаць у бёрда ’працягваць у бёрда ніткі асновы’ (Жыв. сл.), кідаць у ніт ’працягваць праз ніт ніткі асновы’ (Жыв. сл., КЭС, лаг.). Гл. кі́даць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кида́ться

1. в разн. знач. кі́дацца;

кида́ться снежка́ми кі́дацца сне́жкамі;

кида́ться де́ньгами кі́дацца граша́мі;

кида́ться вперёд кі́дацца напе́рад;

кида́ться на врага́ кі́дацца на во́рага;

он кида́лся выполня́ть са́мые тру́дные зада́ния ён кі́даўся выко́нваць са́мыя ця́жкія зада́нні;

кида́ться в объя́тия кі́дацца ў абды́мкі;

кида́ться в бе́здну кі́дацца ў бе́здань;

кида́ться в посте́ль кі́дацца ў пасце́ль;

кида́ться из сто́роны в сто́рону кі́дацца з бо́ку ў бок;

2. страд. кі́дацца; см. кида́ть;

◊

кида́ться в глаза́ кі́дацца ў во́чы;

кровь кида́ется в го́лову (в лицо́) кроў кі́даецца ў галаву́ (у твар).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)