качарга́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
качарга́ |
качэ́ргі
качаргі́ |
| Р. |
качаргі́ |
качэ́рг
качэ́ргаў |
| Д. |
качарзе́ |
качэ́ргам |
| В. |
качаргу́ |
качэ́ргі
качаргі́ |
| Т. |
качарго́й
качарго́ю |
качэ́ргамі |
| М. |
качарзе́ |
качэ́ргах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
качарга́, -і́, ДМ -рзе́, мн. качэ́ргі і (з ліч. 2, 3, 4) качаргі́, -чэ́ргаў, ж.
Тоўсты жалезны прут, сагнуты на канцы, для перамешвання паліва ў печы, выграбання попелу.
|| памянш. качарэ́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.
|| прым. качарго́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
качарга́, ‑і́, ДМ ‑рзе́; мн. качэ́ргі (з ліч. 2, 3, 4 качаргі́), качэ́рг і ‑аў; ж.
Жалезны прут, сагнуты на канцы, для перамешвання паліва ў печы, выграбання попелу і пад. Падбярэцкі рассунуў вуголле качаргой у бакі і паклаў у агонь два ланцугі. Пташнікаў. [Дзіміна] стаяла крыху ўбаку і безуважна пазірала, як плавільшчык качаргой ачышчае печ ад шлаку. Карпаў.
•••
Ні богу свечка, ні чорту качарга гл. свечка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Качарга́ ’жалезны прут, сагнуты на канцы, для перамешвання паліва ў печы, выграбання попелу і пад.’ (ТСБМ, БРС, Касп., Шат., Сцяшк. МГ, у Нас. ’драўляная крывуля’). Параўн. рус. кочерга́, укр. коче́рга, кучу́рга, польск. koczarga, дыял. koczerka. Марфалагічная будова слова вельмі спрэчная. Па адной версіі, утварэнне суфіксам *‑g‑ (як у рус. четверг) на базе такіх слоў, як рус. кочера́ ’сукаваты ствол’ (параўн. Фасмер, 2, 358; Фасмер, 4, 35, дзе абараняецца існаванне суф. *‑g; Слаўскі, 2, 322, дзе таксама дапускаецца магчымасць суфікса ‑ga). Некаторыя дапускаюць у якасці крыніцы гіпатэтычнае цюрк. *köčirga (Слаўскі, 2, там жа). Гл. яшчэ агляд у Трубачова, Эт. сл., 10. 105–106 (дзе падтрымліваецца існаванне суфікса ‑g‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
качарэ́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жан; ж.
Памянш. да качарга; невялікая качарга. Маці грозна пазірае на качарэжку каля печы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гру́кнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак. (разм.).
1. Стукнуцца аб што-н.
Г. патыліцай аб сцяну.
2. Зваліцца або паваліцца з грукатам, шумам.
Качарга грукнулася аб падлогу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кочерга́ качарга́, -гі́ ж.;
◊
ни богу све́чка, ни чёрту кочерга́ погов. ні бо́гу све́чка, ні чо́рту качарга́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ві́лачнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Куток каля печы, дзе стаяць вілкі, качарга і іншыя кухонныя прылады; качарэжнік.
2. Дзяржанне, ручка вілак, якімі дастаюць гаршкі з печы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
качарэ́жнік, ‑а, м.
Вугал каля печы, дзе стаяць качарга, вілкі, чапяла і інш. Матка паставіла чапялу ў качарэжнік і падышла да стала. Пянкрат. У качарэжніку, замест чапялы і вілак, стаяла на табурэце ацынкаванае вядро. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)