карэ́ць, -рэ́ю, -рэ́еш, -рэ́е; незак.
Рабіцца карэлым, каравым (ад гразі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
карэ́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
- |
- |
| 2-я ас. |
- |
- |
| 3-я ас. |
карэ́е |
карэ́юць |
| Прошлы час |
| м. |
карэ́ў |
карэ́лі |
| ж. |
карэ́ла |
| н. |
карэ́ла |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
карэ́ць несов. грязни́ться, станови́ться заскору́злым (от грязи)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
карэ́ць, ‑рэю, ‑рэеш, ‑рае; незак.
Станавіцца карэлым, каравым.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Карэ́ць ’чарсцвець, станавіцца закарузлым ад гразі, цвярдзець’. Да кара́ (гл.) (= пакрывацца карой).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карэ́лы ’накрыты слоем засохлай гразі’, каравы ’брудны’, да карэць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Акарэ́лы ’брудны, неахайны’ (Сцяшк. МГ). Відаць, да кара (гл.). Аддзеяслоўнае новаўтварэнне. Ад акарэць, карэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыкарэ́ць ’прысохнуць у выглядзе коркі; прыліпнуць і засохнуць’ (Нас., Гарэц., Байк. і Некр., Др.-Падб., Бяльк.), перан. экспр. ’прычапіцца’ (астрав., Сл. ПЗБ). Прэфіксальнае ўтварэнне ад карэ́ць (гл.), параўн. рус. смал. прикоре́ть ’прысохнуць; пакрыцца коркай’, укр. чарніг. прикорі́ти ’засохнуць у выглядзе коркі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скорб м. р. ‘смутак’ (ТС). Укр. скора́ ‘тс’, рус. скорбь, ст.-рус. скърбь, серб.-харв. скр̑б ‘клопат’, славен. skȓb ‘тс’, балг. скръб, ст.-слав. скръбь ‘му́ка, няшчасце, гора’. Прасл. *skъrbь ‘смутак, клопат’, *skъrběti ‘смуткаваць; тужыць’, якія роднасныя літ. дыял. skur̃bti ‘смуткаваць’, skurbė ‘смута, гора, нястача’, лат. skúrbt, skurbstu ‘хмялець, траціць прытомнасць’, skur̂ba ‘галавакружэнне; ап’яненне; цечка (у авечак)’. Паводле Ларына (История, 42), сучасныя значэнні пераносныя на базе першаснага ‘хвароба’. Мяркуюць, што славянскія словы маюць агульнае паходжанне з рус. вяц. ско́рблый ‘ссохлы, зморшчаны; заскарузлы, закарэлы’ (сюды ж адносяцца зафіксаваныя Ластоўскім ско́рбнуць ‘карэць; дубець’, ско́рблік ‘крухмал’, скарблі́ць ‘прыдаваць жорсткасць тканіне’), якое суадносіцца з ст.-ісл. skarf ‘зморшчаны, худы, востры’, ст.-в.-ням. skar(p)f, с.-в.-ням. scharpf ‘востры’, што ўрэшце ўзыходзяць да пашыранай формы і.-е. *(s)ker‑ ‘рэзаць’: *(s)kerb(h)‑/*(s)kreb(h)‑, параўн. серб.-харв. oskŕbiti ‘параніць’ і ‘задаць смутку’, а таксама ‘клапаціцца’. Паводле Мартынава (Язык, 44), апошняе — вынік перабудовы семантыкі ў паўднёвых славян пад уплывам іншамоўных пранікненняў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)