Ка́рча ’сухаваты корч, калода’ (Шн.). Гл. корч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́рч
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ко́рч |
карчы́ |
| Р. |
карча́ |
карчо́ў |
| Д. |
карчу́ |
карча́м |
| В. |
ко́рч |
карчы́ |
| Т. |
карчо́м |
карча́мі |
| М. |
карчы́ |
карча́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
корч, карча́, мн. карчы́, карчо́ў, м.
1. Пень, вывернуты з зямлі з карэннем.
Сабраць карчы ў кучы.
2. Куст бульбы, цыбулі, вывернуты з зямлі (разм.).
Выкапаць два карчы бульбы.
|| памянш. ко́рчык, -а, мн. -і, -аў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
коря́га ж. корч, род. карча́ м.; карча́га, -гі ж., карча́жына, -ны ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Перасмо́л ’асмол’ (лельч., Жыв. сл.), пэрэсміл ’смольны кавалак хваёвага карча са скручанымі валокнамі’ (кобр., драг., ЛА; 5, ЛА, 1). Аддзеяслоўны рэгіяналізм. Да перасмешак < пера- і смаліць (гл.). Параўн. яшчэ асмол (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сашчыпа́ць, ‑шчыплю, ‑шчыплеш, ‑шчыпле; зак.
1. што. Шчыпкамі сарваць, абарваць што‑н. Сашчыпаць клубні з карча. // Шчыплючы пакрыху, звесці на нішто. Сашчыпаць кавалак хлеба.
2. каго-што. Ушчыпнуць шмат разоў; пакрыць шчыпкамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
корч (род. карча́) м.
1. пень (с корнями);
2. (в воде) коря́га ж.;
3. (картофеля, луку и т.п.) куст
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падкуры́ць, ‑куру, ‑курыш, ‑курыць; зак., каго-што.
1. Абкурыць злёгку, нямнога. Падкурыць пчол. □ — Нібы чорт зеллем паганым падкурыў хату Супрона Дразда і Змітрука Карча, — казалі сяляне, чуючы кожны дзень, сварку ў іх хатах. Чарот.
2. Падвэндзіць. — Ядлоўцам я .. кумпячкі падкуру, каб не залежваліся. Бажко. Частку [рыбы] засмажылі, а частку падкурылі ды павесілі сушыцца. Маўр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
корч, карча, м.
1. Пень, вывернуты з зямлі з карэннем. Дзе-нідзе тырчэлі вялізныя карчы-вываратні, падобныя да невядомых звяроў. Бядуля. // Паліва, нарыхтаванае з такіх пнёў. У падпаветцы не было парадку, валяліся карчы, якіх жаночыя рукі не маглі рассекчы. Гурскі. Ярка на камінку Смольны корч палае. Колас.
2. Абл. Куст бульбы, цыбулі, вывернуты з зямлі. А бульбоўнік сплёўся густа, Што ні корч — то бульбы кош. Бялевіч. Каля лямпы стаяла на сподку соль і ляжаў недаедзены корч цыбулі. Чорны.
3. у знач. прысл. карчо́м. Скурчыўшыся, сагнуўшыся. Цела Сашкі было скурчана. Смерць і мароз скруцілі яго ногі і рукі так моцна, што давялося пахаваць яго карчом. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іскры́сты, ‑ая, ‑ае.
1. Які вылучае, мае ў сабе многа іскраў. Васіліна тым часам падкідала сушняк у маленькую печ, і чырвонае іскрыстае полымя вырывалася з чалеснікаў, нібы яму там цесна было. Сабаленка. Палае Агонь іскрысты ля карча. Ляпёшкін.
2. Які ззяе, зіхаціць іскрамі; бліскучы. Іскрысты снег. □ У вёсцы, дзе побач барок, Прабіўся, усплыў ручаёк, Празрысты, іскрысты і свежы. Бялевіч. // Пеністы, шыпучы. Іскрыстае віно. □ — Бач бо ты якое, аж свеціцца, — здзіўляліся госці, кожны падстаўляючы свой кубак, каб хоць трошкі і яму перапала гэтага іскрыстага пітва. Сабаленка. // перан. Яркі, выразны; агністы. Іскрысты смех. Іскрыстая радасць. □ І словы, што .. [Зося] вымаўляла, і іскрысты позірк, і ўся тонкая, сабраная постаць нібы ўвасаблялі энергію і волю. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)