кана́л

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. кана́л кана́лы
Р. кана́ла кана́лаў
Д. кана́лу кана́лам
В. кана́л кана́лы
Т. кана́лам кана́ламі
М. кана́ле кана́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вінто́ўка, -і, ДМ -то́ўцы, мн. -і, -то́вак, ж.

Ружжо са спіральнай нарэзкай у канале ствала.

В. з аптычным прыцэлам.

|| прым. вінто́вачны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стрэл, -у, мн. -ы, -аў, м.

Узрыў зарада ў канале ствала агнястрэльнай зброі, у выніку якога вылятае куля або снарад на пэўную адлегласць, а таксама гук гэтага ўзрыву.

У лесе чуліся стрэлы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дэрыва́цыя, -і, ж. (спец.).

1. Бакавое адхіленне снарадаў і куль пры палёце.

2. Адвод вады ад галоўнага рэчышча ракі ў бок па канале.

3. Утварэнне новых слоў ад слова-асновы.

|| прым. дэрывацы́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ашлюзо́ўваць

‘устройваць шлюзы на рацэ, канале (ашлюзоўваць раку, канал); прапускаць праз шлюз (ашлюзоўваць судна)’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. ашлюзо́ўваю ашлюзо́ўваем
2-я ас. ашлюзо́ўваеш ашлюзо́ўваеце
3-я ас. ашлюзо́ўвае ашлюзо́ўваюць
Прошлы час
м. ашлюзо́ўваў ашлюзо́ўвалі
ж. ашлюзо́ўвала
н. ашлюзо́ўвала
Загадны лад
2-я ас. ашлюзо́ўвай ашлюзо́ўвайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час ашлюзо́ўваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

падпо́р, ‑у, м.

Спец. Напор вады ў рацэ, канале з прычыны звужэння рэчышча, загароды плацінай і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шлюз, -а, мн. -ы, -аў, м.

Збудаванне на рацэ, канале для пропуску суднаў пры розным узроўні вады на шляху іх руху, якое складаецца з камеры (камер) з варотамі.

|| прым. шлю́завы, -ая, -ае і шлю́зны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вінто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.

Ружжо з вінтавой нарэзкай у канале ствала. Самазарадная вінтоўка. Снайперская вінтоўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

няве́р’е, ‑я, н.

1. Адсутнасць веры ў што‑н., няўпэўненасць у чым‑н. Інжынеры апавядалі нам пра тое, з якой нерашучасцю, часам з нявер’ем ішлі яны [на будаўніцтва] да пачатку працы на канале. Галавач. Часта .. [Сцяпана] апаноўвала нявер’е, ён спыняў ход думак і справы, якімі займаўся. Дуброўскі.

2. Адсутнасць веры ў бога.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вінтоўка ’ружжо з вінтавымі нарэзамі ў канале ствала’ (БРС, КТС). Укр. гвінтівка, рус. винтовка, ст.-рус. винтовка (з XVII ст.). Утворана ад прыметніка винтовой пры дапамозе суф. ‑к‑a па мадэлі водянка і інш. (КЭСРЯ, 82; Шанскі, 1, В, 102; Фасмер, 1, 317; Унбегаун, Sel. Papers, 1969, 243). Бел. лексема запазычана з рускай мовы. Сюды ж вінтовачны.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)