калі́бр
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
калі́бр |
калі́бры |
| Р. |
калі́бру |
калі́браў |
| Д. |
калі́бру |
калі́брам |
| В. |
калі́бр |
калі́бры |
| Т. |
калі́брам |
калі́брамі |
| М. |
калі́бры |
калі́брах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
калі́бр, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.
1. -у. Дакладны размер якога-н. вырабу, прадмета.
2. -у. Дыяметр канала ствала агнястрэльнай зброі.
Снарад вялікага калібру.
3. -у, перан. Пра форму, велічыню, якасць чаго-н.
Людзі рознага калібру.
4. -а. Вымяральны інструмент для праверкі размераў, формы і ўзаемнага размяшчэння частак вырабу (спец.).
|| прым. калі́бравы, -ая, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
калі́бр м.
1. (род. калі́бру) в разн. знач. кали́бр;
снара́д вялі́кага ~ру — снаря́д большо́го кали́бра;
к. ружжа́ — кали́бр ружья́;
шкля́нкі ро́зных ~раў — стаканы ра́зных кали́бров;
2. (род. калі́бра) тех. (прибор) кали́бр
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
калі́бр, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Дыяметр канала ствала агнястрэльнай зброі. Зброя розных калібраў. □ Удалося дастаць амаль спраўную супроцьтанкавую гармату, калібр–45. Брыль. // Дыяметр гільзы, кулі або снарада. Гільза дванаццатага калібру. Кулі шаснаццатага калібру.
2. ‑у. Дакладны размер якіх‑н. прадметаў вытворчасці. Калібр цвікоў. Раскласці шрубы па калібрах.
3. ‑у; перан. Памер, велічыня, форма чаго‑н. Палічкі трэцяй шафы займаліся прадуктамі — гарохам, макаронамі, крупамі, — перасыпанымі з магазінных кулькоў у белыя торбочкі рознага калібру. Ракітны.
4. ‑а. Вымяральны інструмент для праверкі размераў, формы вырабаў. Праверыць калібрам.
[Фр. calibre.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Калі́бр (Сержп.: чэрці ўсялякага калібру); калибиръ ’размер’ (Нас.). Відавочнае запазычанне, фанетычны крытэрый не вельмі пераканаўчы, паколькі такая форма магла натуральна ўтварыцца на бел. глебе з першаснага калібр, гэта дазваляе меркаваць, што запазычана з польск. kaliber ’памер, велічыня’. Польск. слова хутчэй за ўсё да ням. Kaliber, якое з італ. calibro, а гэта з араб. kâlib. Аднак і арабская лексема ўзыходзіць да грэч. καλοπόδιον ’форма, узор’, гл. Фасмер, 2, 166.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пракалібрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Спец.
1. Надаць патрэбны калібр; вымераць, праверыць калібр чаго‑н. Пракалібраваць патроны.
2. Нанесці або праверыць шкалу дзяленняў. Пракалібраваць кінаплёнку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кали́бр калі́бр, -ру и (об инструменте) -ра м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
калібраме́р, ‑а, м.
Спец. Тое, што і калібр (у 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калібрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., што.
1. Вымяраць, правяраць калібр чаго‑н.; надаваць патрэбны калібр. Калібраваць утулкі. Калібраваць дрот.
2. Правяраць шкалу дзяленняў вымяральнага прыбора. Калібраваць тэрмометр.
3. Адбіраць для пасеву ці пасадкі (насенне, плады) дакладна вызначанай вагі, размеру.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калібрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак., што (спец.).
1. Правяраць або ўдакладняць калібр (у 1 знач.).
К. дрот.
2. Правяраць шкалу дзяленняў якога-н. вымяральнага прыбора.
К. тэрмометр.
|| наз. калібрава́нне, -я, н. і калібро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)